Obraz (8)(1)

24 Krzysztof Zuba

są zdolni pełnić taką rolę: zakres władzyJstórą przywódca uzyskuje .na.mo.cy obowiązującego prawa i procedur; ulokowanie urzędu względem innych urzędów czy powiązania przywództwa państwowego z inn.ymi.jego formami (np. przywództwo partyjne). Elementów takich jest znacznie więcej, nierzadko nawet nie uświadamiamy sobie ich „instytucjonalnego charakteru” oraz znaczenia, jakie odgrywają. Elgie wskazuję np..na rangę, jakąoi-zyskują niektórzy przywódcy państw wraz z dostępem do „guzika ato-mowego”. .Nie jest to przecież wynik skuteczności przywódcy, jego charyzmy czy talentów, dnstajmsię to wraz „z urzędem”. Jednocześnie niemal automatycznie czyni

_tQ_z polityka „depożjharjusztLJbezpieczeństwa wszystkich obywateli, a naweLbezpie-___

czeństwa międzynarodowego (przywódca międzynarodowy) [Elgie, 1995: s. 195-200; Neustadt, 1980: s. 7 i n.]. Ranga instytucji dla przy\vództwa_v^ramach_demokra£ji wynika z jeszcze jednego, dość oczywistego', lecz na ogół nieuświadąmianego, czyn-

niką. Edwm_Hollaiider-.(2e._wspólpraco\ynikami) .zwraca uwagę, jak bardzo fakt legi---

tymizacji wyborczej wpływa na postrzeganie przywódcy przez stronników [Ben-Yoav, Hollander, Carnevale, 1983: s. 113], W dużej mierze wyjaśnia to, dlaczego właśnie w demokracji czynnik instytucjonalnyjjdgO^wgmriT^tothąlroIęrW demokracji legi-tymiza.cj.ę.uzyskuje się w procesie wyborczym, ten zaj.wiażeeig_z obdarzemem przy-_,_

wódcy-określonym urzędem, stąd też przywódcąw demokraciLto niemal zawsze_______

,, p r zywódca_instytuqonaTny ”,^łl

Nie wolno również abstrahować od ogólnej, ale w sumie oczywistej, prawdy, iż forma organizacji państwa to w największej mierze wybór określonej formy i stopnia i e go_mstyt u ci o na 1 i z ac jl. Dęcent^izag a władzy ma w takim kontekście zasadniczy wpływ na kształt i model przywództwa politycznego. Po pierwsze, ograniczeniu ulega sferaTwł3d7y'prźywódczej, po d r ugie] żm i enia. sj ę _j ej jak ość. Decentralizacja państwa, i njvmreżrćHarakterystyozna_dJa współczesnychjdemokracjDwymu^zayiecentralizac.ję i ^mywództwa, Pojawiają się nowe ośrodki władzy, a wraz z nimi nowi przywódcy, 1 proces ten przebiega zarówno w strukturze pionowej, jak i poziomej [por. Christensen, j 2001: s. 463,473],    |

W sposób bodaj najdalej idącyjaalęjnstytucji jako determinanty przywództwa uka- j użali w swym ujęciu-M-orjisyP._Fioriliah_Kennetly^--Shepsi&,-duż_samaNefinicja.,prz.y:.. J wództwa_uj.ęta-została jako .'instytiicjomalnymkład stworzony przez pryncynala bądź |

(częściej) grupę o takim charakterze dla usprawnienia i._z_w.ięks z enia. ,efekt-ywnośa__|

2__wjdążeniu do określonego celu. bądź zwiększenia prawdopodobieństyya. os jagnięcia J tego celu, niż byłoby to możliwe bez koordynacji i większej sprawności zapewnionej J| przez^-1nstytueję-przywódcy” [Fiorina, Shepsle, 1989: s. 20]. Ujęcie to próbuje dla ogól- | nej teorii pyzywództwa~pmzyskać ustalenia teorii organizacji, bazującej, na kon- _j| strukcjach ekonom.icznyehj-w^-ramach.kfpr^yęk.rola' przywódcy sprowadza się do | zarządźama^asobamj.w-imieniu.^yłaścicięli. Narzędzie teoretyczne, którym posłuży- | li się Fiorina i Shepsle, doprowadziło do (świadomego zapewne) „wyskrajnienia” wnio- l sków. Wykazali jednak,.iż-na"'płaszczyźnie instytucjonalnej można podjąć się jj całościowej analizy przywództwa i choć model ten grzeszy jednostronnością, to do-

wodzi znaczenia czynnika instytucjonalizacji dla współczesnego rozumienia przywództwa. Przykładem kreatywnego zaadaptowania modelu instytucyjnego dla teorii przywództwa jest również wspomińanejuz ujęcie Davida Rosena. Jego rozumienie systemu przywództwa mocno akcentuje instytucjonalne uwarunkowania, w ramach których przywódca pełni określoną rolę [Kosen,~T984: s. 40 Ji

Reasumując powyższe ustalenia, można stwierdzić, iż tak jak występuje wielość typów przywództwa, tak też różną rangę odgrywają w ich przypadku poszczególne determinanty. Klasyfikacja poszczególnych determinant w odniesieniu do poszczególnych typów reżimów politycznych została zaproponowana w tab. 1.

TAB. 1. KLASYFIKACJA DETERMINANT PRZYWÓDZTWA POLITYCZNEGO W ZALEŻNOŚCI OD REŻIMU POLITYCZNEGO

ATye REŻIMU	"------—_„_______RANGA POSZCZEGÓLNYCH DETERMINANT
	1	11	III	...... •• IV
Demokracja CI.EBISCYTARNA	INTERAKCJE	Instytucje	Cechy osobowościowe	Środowisko \
Demokracja KONSENSUALNA	Instytucje	Interakcje,/	Środowisko	Cechy osobowościowe
Autorytaryzm	Środowisko	Cechy osobowościowe	Instytucje	Interakcje
Totai.itaryzm	Cechy osobowościowe	Środowisko	Interakcje	Instytucje

/ród I o^rOpi'.-wiasne____ _

Funkcje przywództwa

14 K j.ik wiele jest ujęć przywództwa, proponowanych typów przywódców, tak również Odniesieniu do jego funkcji trudno o jedność opinii w środowisku naukowymi. yWłfks/.i >ść z propozycji jest względem siebie komplementarna, zaś ich namnożenie Jpiktfy przypisać raczej odrębnym punktom wyjścia (implikowanym choćby przyję-fpi modelem przywództwa) niźli zasadniczymi różnicami.

V Oioudel artykułując pewną oczywistą prawdę - stwierdza, iż każdy przywódca pi /cci sobą całą gamę celów: większych, mniejszych i tych zupełnie małych. Tym, IflljóżWida mu je zagregować, jest określona wizja swej roli. Może ona przybierać TlftiiiJ ideologii jako pewnej całościowej „formuły” wskazującej, co robić i jakto robić, fliftpTiyf też jednak poczuciem posłannictwa lub uogólnionym planem działania. Nje hi jednak, zdaniem Blondelą, podstaw do wyprowadzenia twierdzeń co do uni-glpy li funkcji przywództwa. Funkcje takie uzależnione są od dwóch zmiennych, jlfl/wn/e, zakresu działania przywódcy, począwszy od wymiaru globalnego (np.