Obraz (1)(1)

KRZYSZTOF ZUBA

(Uniwersytet Opolski)

PRZYWÓDZTWO W TEORII NAUK

POLITYCZNYCH

Wstęp

W ramach teorii przywództwa politycznego trzy kwestie można uznać za pierwszorzędne dla stworzenia całościowej i wewnętrznie spójnej koncepcji: 1) relacje przywództwa i władzy, 2) źródła przywództwa, 3) funkcje przywództwa. Są to jednocześnie najbardziej zapalne odcinki całej teorii, w odniesieniu do których toczą się ostre spory i polemiki przy jednoczesnym braku niekwestionowanych kryteriów ich rozstrzygnięcia. Poszczególne ujęcia składają się na obraz dalece niepełny, a niejednokrotnie wewnętrznie sprzeczny. Celem autora nie jest przełamywanie tych sprzeczności ani syntezowanie poszczególnych ujęć w kategorie uogólniające. Opracowanie niniejsze ma na celu ukazanie ogólnych kierunków, w obrębie których toczy się debata badaczy usiłujących zgłębić fenomen przywództwa.

Najbardziej płodnym nurtem w badaniach przywództwa pozostaje analiza determinant przywództwa, w ramach której ukształtowały się jego główne teoretyczne modele. W opracowaniu niniejszym temu aspektowi poświęcono też najwięcej uwagi. Poprzedzono je uwagami na temat relacji przywództwa i władzy, kończąc - dokonanym w części trzeciej - omówieniem ujęć funkcji przywództwa politycznego.

Przywództwo polityczne wobec fenomenu władzy

To, że przywództwo ściśle wiąże się z fenomenem władzy, nie ulega wątpliwości, nie jest też kwestionowane. Można odrzucić dwie skrajne tezy: po pierwsze, iż są to zjawiska całkowicie odrębne, po drugie, iż są to zjawiska tożsame. Spory zaczynają się przy próbach określenia wzajemnych - ścisłych, jak już powiedziano - zależności. Można uznać, iż władza jest zjawiskiem szerszym, zatem przywództwo jest formą władzy. Już Max Weber stwierdził, iż nie każdy osobnik sprawujący władzę musi być przywódcą. W słynnym już sformułowaniu Jamesa McGregora Burnsa przywództwo ma charakter „relacyjny, kolektywny i zorientowany na cele”. Wynika stąd, iż przy-