Obrázek (45)

Psychologia life-span

Interesujące inspiracje poznawcze w zakresie analizy życia oferuje współczesna psychologia rozwoju człowieka określana również terminem psychologia rozwoju w ciągu życia (life-span deuelopment psychologu). Zajmuje się ona opisem i wyjaśnianiem procesów rozwojowych w toku całego życia jednostki. Dawna psychologia rozwojowa interesowała się głównie rozwojem w okresie dzieciństwa i dorastania.

Zainteresowania psychologów współczesnych dotyczą całego cyklu życiowego, w toku którego pojawiają się zdarzenia i zmiany progresywne i regresywne. Te zdarzenia i zmiany mogą być losowe (np. śmierć rodziców), mogą wynikać z przemian kulturowo-ekonomicznych (np. zmiana pracy, miejsca zamieszkania, bezrobocie) bądź być efektem świadomego wyboru i autokreacji.

Obecnie prowadzone są intensywne badania oparte na paradygmacie life-span. Dotyczą one różnych zakresów życia psychicznego, np. intelektu, emocji, motywacji, osobowości. W badaniach tych stosuje się analizę biografii zarówno ludzi wybitnych, jak i jednostek przeciętnych¹⁹.

Z teoretycznych koncepcji na uwagę zasługuje koncepcja Niemczyńskiego (1980) akcentująca wzajemny związek między rozwojem indywidualnym a zmianą społeczną. Badacze amerykańscy, Csikszentmyhalyi i Massimini (1985), wprowadzili kategorię mechanizmu selekcji psychologicznej łączącego procesy selekcji kulturowej i biologicznej.

¹⁹ Zob. Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. M. Tyszkowa (red.), PWN, Warszawa 1988.

FAKTY ZNACZĄCE ♦

-/Analiza osobowości Lecha Wałęsy, którą prezentuj emy w tej książce, nie jest w prostej linii kontynuacją badań psycho-historycznych i psychobiograficznych. Autor wykorzystuje zdobycze tych dyscyplin w takim zakresie, w jakim są one uwzględnione we współczesnej psychologii, nawiązując szczególnie do osiągnięć naukowych dwóch ważnych dyscyplin, mianowicie psychologii osobowości i psychologii społecznej. Uwzględnia również własne koncepcje teoretyczne i badania, a w szczególności koncepcję struktury Ja¹, koncepcję sprawiedliwości wewnętrznej² i teorię samoświadomości³.

Surowym materiałem badawczym są dla autora dwie autobiograficzne książki Wałęsy, wiele książek publicystów i polityków znających Wałęsę (por. bibliografię) oraz relacje osób, które zetknęły się z nim bezpośrednio i dłużej z nim współpracowały. Materiał pochodzący z tych źródeł został wszakże poddany specyficznej „obróbce”, tak aby wydobyć z niego tzw. fakty znaczące.

123

1

   Por. Z. Zaborowski, Koncepcja struktury «ja» (maszynopis). Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW.

2

   Por. Z. Zaborowski, Psychospołeczne problemy sprawiedliwości i równości, PWN, Warszawa 1986.

3

² Por. Z. Zaborowski, Psychospołeczne problemy samoświadomości, PWN, Warszawa 1989.