p3260268

Owady i człowiek

Ouady mają (fig człowieka bardzo duże itych rzędów, i najważniejszymi z nich są /tuczenie, a BR B o RH przekonać, nie błonkówki. Odwiedzają one kwiaty w po. trzeba koniecznie BB| po historyczne szukiwaniu pokarmu. to znaczy pyłku inek. przekłady Wystarczy zdać sobie sprawę taru. Ważnymi zapyłac/ami są również tnth z tępo, te problemy związane z owadami tyle, wysysające z kielichów kwiatów słod-•powodowały 9 naszym wirku niespotyka- ki nektar. Służą im do tego długie ssawki,

1 rozwój nauki o ml zwierzętach, czyli osiągające u niektórych zawisakomtyeh cottSJłOtojfli Czasy, w których owady tyły imponującą długość 80 mm. Motyle dzień-jedynie obiektem zainteresowania kolek- ne są przywabiane przez piękne barwy cjoooów. należą już od dawna do przeszło- kwiatów, podczas gdy dla nocnych rolę w*.

M Obecnie znajdujące się na całym Me- bikn odgrywają wytwarzane przez kwiaty oe placówki naukowe zajmują się bada- substancje zapachowe, które wiele roślin mem rozmies/c/cnia. biologii i systematy- wydziela tylko w nocy. Kwiaty są zapylane ii owadów oraz powodowanych przez nie również przez niektóre muchówki: najchę-sj&JtL .Sfcwwwi'4 one bowiem czynnik go- miej odwiedzają kwiaty bzygowute (Syrphi-spodmty. z którym bezwzględnie należy dat), bujankowafc (Bombyliidar). leoiowate się iieztós    (Bibionidne) i wyślepkowatc (iConopidae).

1 punktu widzenia interesów człowieka Zapylaczami roślin są także chrząszcze owid> dzieli się na trzy grupy: pożyteczne, i niektóre mniejsze grupy owadów / róż-szkodliwe i liojętne gospodarczo, przy nych rzędów. Wśród chrząszczy są to czym te ostatnie nie mają wprawdzie żad- przede wszystkim kółkowate (Cenunhyci• nego znaczenia ekonomicznego, ale gniją dae) i niektóre źukowute (Scnrabaeidae), dkreflonij rolę w funkcjonowaniu biosfery, np. orszoł prążkowany (Trichtus fosciatus)

Owady przynoszą wielorakie korzyści, i kruszczyra ziotawkii (Cętonla aurata).

Zapylają rośliny, wytwarzają miód. wosk. Pszczoła miodna (Apis mełlifrra) od da-pnędzę jedwabną, lak i barwniki, likwidu- wicn dawna słynie jako producentka mio-ją rozkładające się resztki organiczne oraz. du. Nie jest wprawdzie jedynym owadem ęgraw&ają liczebność szkodników. Nic- wytwarzającym miód. gdyż. wie/c dziko bórr z produkowanych przez nie surowców żyjących pszczół i trzmieli także wypeł-osiępuje <ię już wprawdzie produktami nia nim komórki plastrów w gniazdach, syntetycznymi (np. jedwab, barwniki i lak), ale te same zużywają go całkowicie. Tylko aJe je>b chodzi o zapylanie roślin i zwalcza- pszczoła miodna zbiera i magazynuje tak nie szkodników, to owady właściwie nie duże ilości miodu, że również człowiek mają konkurencji. Na tym polu nic da się może go wykorzystać. Pszczoły hoduje się ich uk łatwo zastąpić.    obecnie na całym świecie i powszechnie

Zapylanie kwiatów przez owady rozpa- uważa za zwierzęta domowo, choć całko-truje fl często jako formę symbiozy. Kwia- w icie „oswoić" się jednak nie dają. Próby ty i owady są bowiem od siebie wzajemnie hodowli pszczół podejmowano już w za-uzależnione tak dalece, że jedne bez dni- mierzchłych czasach, pd) nic mogłyby istnieć. Gdyby nagle znik-    Oprócz miodu pszczoły wytwarzają rów-

oęły wszystkie kwiaty, to musiałyby rów-    nieź wosk. wydzielany przez ich gruczoły

wieź zginąć dziesiątki tysięcy gatunków woskowe. Nie tylko one jednak posiadły owadów. I na odwrót, gdyby zabrakło zapy- tę umiejętność. Samcza larwa żyjącego bezy. olbrzymią liczbę gatunków roślin w Chinach czerwca. Ericcrus pela, wytwa-cadaUy niechybna zguba.    rza tak dużo wosku, że można nim napełnić

Istnieje bardzo 1kie gatunków owadów kurze jajo. Chińczycy zbierają i spożytko-HflHH I wiaty. Należą one do rozma- wują ten wosk.

_flliytności jest takie znany 1 H ^>tfJ!Jwowy [Bombyx nuiri). Jego ,t*t^k ipf^potYWJrc/eniemprodukuje m Jiiki. | których przędą białe lub

V*i5tOW' ii P^icrwsi jedwabnika jjfifó w ac/ęli hodować Chińczycy,

K®l M S I®

19 Sra u była <ci.<le strzeżoną tajeni-to w VI wieku naszej ery udało o* §ij KM jedwabnika do Grecji, a na-| (jjj Francji, skąd później trafił do in-jfij Nitka tworząca jeden kokon £ IM ok. 2000 m. do produkcji je-,^‘^nak wykorzystuje się w przybli-«jejpołowę.

1H morwowy me jest jedynym J^_v> v^Bi7ajqcym jedwabne włókna.

1li pewnego czasu równic^

| EL byłego ZSRR, hoduje się także »^a dębowego chińskiego (Anthe-osiągającego 130 mm rozpię-fl*%,;_vdcl. Jego gąsienice żywią się to*⁰. ^Ńwymi. a przędzione przez nie mjH mniej więcej trzy razy cięższe od jedwabnika morwowego. W przy-równie ciężkie są kokony hodowa-|gj| j_ap,mii i Korci jedwabnika dębo-M j.poó^kiego (Antheraea yarnami). ^dzisiejszych czasach włókna natural-* iy_tn jedwab, są stopniowo wypierane $ {/tuczne włókna, niemniej jednak C^id^ch regionach Azji nadal na dużą 1M| §g jedwabniki.

wytwarzają lak i barwniki. Gaja produkujące lak żyją w Azji, Afryce, ||||Południowej i w Australii. Owady i larwy tych czerwców wydzielają ggj Kg rozlewa się wokół nich. Zasicdlo-I przez nic gałęzie pokrywa więc gruba «&twa laku, który zbiera się i przetwarza ^szelak.

Niektóre czerwce stanowiły również, źró-jo naturalnych barwników. Najsłynniejsza !t)ch owadów była niewątpliwie występu-IHI Meksyku koszenila (Dactylopius P i której wytwarzano karminowy gili również zwany koszcnilą i używa-ay diwniej do farbowania tkanin. Produkcja | ml niegdyś silnie rozwinięta. Także 9 Europie występują gatunki czerwców

(m. in czerwiec polski, Parpkyrophora po-tonica), i których można produkować czerwony barwnik.

Owady gniją istotną rolę | usuwaniu ze środowiska szczątków martwych roślin | zwierząt. Wiele gatunków żywi się flto kladającymi się substancjami organicznymi, przyczyniając się do włączenia zawartych w nich pierwiastków do obiegu materii. Czynią to głównie larwy, ale niekiedy również owady dorosłe. W procesie tym szczególnie licznie uczestniczą chrząszcze (np. żukowutc, kusakowatc. omarlicowate), muchówki (np. ścicrwice, plujki), skoczo-gonki itp.

Nieocenione zasługi w ograniczaniu liczebności wielu groźnych gospodarczo szkodników, np. gąsienic, mszyc, czerwców, oddają owady drapieżne i parazytoidy, takie jak liczne chrząszcze, błonkówki. sic-ciarki i ważki. Ich pomoc w zwalczaniu szkodników jest tym cenniejsza, że nie wymaga ze strony człowieka żadnych działań ani nakładów.

Spośród chrząszczy największe znaczenie mają w tej dziedzinie przede wszystkim biedronkowate (Coccinellióae| biegaczo-wate (Carabidae), kusakowatc tStaphylimI dae), omarlicowate (Silphidae), łyszczyn-kowate (Niridulidoe) i przekraskowale (Cle-ridae). Biedronkowate są szczególnie pożyteczne wszędzie tam, gdzie nadmiernie rozmnożyły się mszyce i czerwce. Larwy wielu gatunków biedronek są jeszcze większymi drapieżnikami niż imagines. Duże znaczenie mają m.in. wszędzie pospolite: biedronka siedmiokropka (CoccineUa sep-tempimctata) i biedronka dwukropka jAda• Ha bipunetata). Z drapieżnych biegaczo-watych istotną gospodarczo rolę grają te, które żyją w łesie i na polach. W lesic do ważnych wrogów naturalnych szkodników należą wszystkie liszkarze [Caloumal natomiast na polach zwłaszcza duże biegacze CCambus), takie jak biegacz złocisty (G auratus), biegacz granulowany' (G grana-lotus), biegacz wręgaty (G can<tllatu$\ a także biegacz UllrichalC. uJlrkhiiI i są* koń truskawczak (Ptemstichus ndgarisi które polują na różne szkodliwe larwy owa-

71