P6190572

3. WCZESNE STADIA ROZWOJU CZŁOWIEKA

Tradycyjny podział embriologii, czyli nauk! o rozwoju człowieka, wyróżnia | embriologia ogólną I embriologią szczegółową. Embriologia ogólna zajmuje «ią i rozwojem organizmu począwszy od powstania zygoty, czyli od momentu za- I płodnfcnia komórki jajowej, do ukończenia procesu, zwanego gastrulacją. Ge- I strulecje Jest okresem przekształceń morfologicznych zarodka, prowadzącym 9 do powstawania tzw. pierwotnych narządów osiowych# takich Jak struna grzbie* I towa. cewa nerwowa, jelito pierwotne czy tai leżące'symetrycznie po obu stro- I nach tych narządów osiowych szeregi somltów. Embriologia szczegółowa, czyli I oaojea ₀ organogenezle. zajmuje sią natomiast powstawaniem narządów osta- I lecznych z narządów pierwotnych. Powyżej podany podział nie ma żadnego uzasadnienia naukowego, tylko Jest po prostu pożyteczny w procesie nauczę- 1

nSa.    _ i]

Do bardzo niedawna embriologia ogólna, a także wczesna stadia organoge- | oczy. były nauczane na wydziałach lekarskich wszystkich uniwersytetów tylko j dlatego, by lekarz wiedział. Jak rozwija się płód w okrasie, kiedy o żadnej ingerencji lekarskiej nie mogło być mowy.

Rok 1978 radykalnie zmienił tą sytuację. Prace rozpoczęte w 1969 roku prze* I brytyjskiego fizjologa R. G. Edwardss. a potem kontynuowane we współpracy I z ginekologiom P. S- Steptoo. doprowadziły do opracowania techniki zapład-niania komórek JeJgwych ludzkich poza ustrojem (In vitroj I wszczepiania ho- 1 dowanych In vilro zarodków ludzkich do macicy kobiety, która w ten sposób 1 wprowadzona w dążą urodziła normalne, zdrowe dziecko.

Problemy moralno-etyczne związane z za płód nianiom poza organizmem ko* mety ludzkich komórek jajowych hodowlą zarodków ludzkich oraz z ciążą u    które rodziłyby dzieci genetycznie zupełnie z matką nie związane. •

są |W«P i «**>^*f od rozstrzygnięcia. Na te tematy powinny się wypowiadać j wszystkie warstwy społeczeństwa, a przede wszystkim lekarze. Poniżej będą I rozważane wyłącznie pewne aspekty biologiczne związane z tym problemem. |

Z biologicznego punktu widzenia nie ma dziś trudności w umieszczeniu w macicy kobiety, znajdującej *się w odpowiedniej fezie cyklu miesiączkowe-i go, iozwijejąoego slą zarodka 1 doprowadzeniu w ten sposób do ciąży. Problemy czysto fizjologiczne związane z tego typu zabiegiem byty badana Już u przed-. oto na układach doświadczalnych zwierzęcych. Badania ta. budzące szereg wątpliwości, e częste I głośnych protestów, doprowadziły do niewątpliwych¹ ■ ekrasrtrr naukowych.

U wielu gatunków ssaków, w tym zarówno o takich zwierząt doświadczał-* nych. jak myszy. Jak I u zwierząt ważnych gospodarczo. Jak bydło domowe, j udaje elą pobierania przyżyciowo z jajników dojrzewających komórek jajo-' wych. pvzanoszenie tych komórek do odpowiedniego sztucznego środowiska, zapłodnienia plemnikami 1 doprowadzenia do zapoczątkowania rozwoju. za-' rodke. Używając odpowiedniej techniki hodowli takich zarodków można do*, prowadzić ich rozwój do stadiów, w których będą w etanie wszczepić sią w od* powtwdnio hntizimslnls przygotowaną błoną śluzową macicy.

Go więcej, współczesne    konserwacji I przechowywania tkanek,

które eę powszechni* wykorzystywana w tranoplantologii, czyli nauce o prze-’ ■ eceegianm narządów I tkanek, znalazły zastosowania w embriologii. Od 1# B zarówno w HhU uh. Jak 1 w ietytutech zajmujących eią zogartnios dani hodowli awterzęi. henki ępenzy pwsrtinarywaei j w niskiej tsmparatw me w rdgnwliśniis środowiska. Z punlrte wittssuli jrlśłi tilnlngjransge spo-nśy panożhonrywsnis gimi aą identyczna.

W hednośech nad HHHHB ndaje sśą dali gmerhnwywać w niskich tern*

p<-ralurach zarodki w dość zaawansowanym okresie rozwoju. Po rozmiożenlu można Jo z powodzeniem wszczepiać do macic przyszłych matek.

lak gwałtowny rozwój embriologii doświadczalno] I pierwsze udano próby stosowania pozauatrojowogo zapłodnienia u człowieka zmuszają współczesną medycyną do zainteresowania sią tymi zagadhteniaml nie tylko w sposób akademicki. Można przewidzieć, lo w niedługim czasie zakres Interwencji ginekologiczno-położniczych znacznie sią rozszerzy w stosunku do zakresu ortodoksyjnego.

Nic sięgając do wizji „Nowego wspaniałego świata’* Htnieya. można Jut dziś stwierdzić, te pełny poza ustrojowy rozwój zarodków zwierzęcych I ludzkich może okazać sią w przyszłości realną możliwością, przeciw której są Już tylko argumenty natury elyczno-moralncj.

Dość dokładne poznanie przebiegu prawidłowo zachodzącego zapłodnienia pozwoliło na rozwój embriologii doświadczalnej i klinicznej w takim stopniu, w Jakim dziś go obserwujemy. Badania te dotyczyły zarówno opisu sekwencji wydarzeń od momentu jajeczkowanla do wszczepienia sią zarodka do błony śluzowej macicy, jak i dość złożonych zależności hormonalnych wpływających na cykl miesiączkowy i związane z nim loty zapłodnionej komórki jajowej.

Umownie uznaje się, że cykl miesiączkowy zaczyna sią po zakończeniu krwawienia związanego ze złuszczaniem sią części powierzchownej, tj. warstwy czynnościowej błony śluzowej macicy (słratum tunetionole endomelril). Każdemu cyklowi, zazwyczaj w jego połowie, towarzyszy fajcczkowanle, czyli wydzielanie z dojrzałego pęcherzyka jajnikowego (pęcherzyka Graafaj. na skutek Jego pęknięcia, komórki jajowej, a ściślej mówiąc, owocytu I rządu. Jest to stadium owogenezy, w którym w wyniku podziału redukcyjnego 1 wydzielania ciałka kienrnkcwogo doszło do zmniejszenia liczby chromosomów dó połowy. Komórka ta po owulacji w warunkach prawidłowych, zu względu na konfigurację anatomiczną ujścia brzusznego jajowodu, trafia do światła Jajowodu. Jeżeli nie dojdzie do inseminacji, czyli do wprowadzenia na drodze naturalnej lub sztucznej plemników do dróg rodnych kobiety, to komórka ta po pewnym czasie rozpada się i ulega resorpcji. Cykl zaś powtarza się. Jeżeli Jednak dojdzie do zapłodnienia, to zazwyczaj następuje to w górne) Jedne) trzecie) części jajowodu, gdy Inseminacja I czas jajeczkowanla wypadną w korzystne) koincydencji.

Po wniknięciu plemnika do komórki jajowej dochodzi do szeregu przekształceń powierzchni komórki jajowej, co zapobiega wniknięciu Innych plemników, czyli polispenaU. Wniknięcie plemnika Jest bodźcem dla owocytu I rzędu do dokończenia drugiego podziału dojrzewania, w który to poddał komórkę U wchodzi po wydzieleniu pierwszego ciałka kierunkowego. Poddał ten jednak nie dochodd do końce bez dodatkowego bodźca, jakim joet rapłednfołe Po dokonaniu drugiego podziału dojrzewania I wydzielania drugiego ciężka kierunkowego Jądro komórki jajowej, czyli prsedjędise kańskie, oraz jądro pteot-alka, które ulega powiększeniu I przekształceniu w przed jądrze męskie, nłofs ją zespoleniu. Joet to najistotniejszy moment zapłodnienia, powstaje w ten gs* sób zygota, czyli komórka mające w swym jądrze dłpiośdaloą liczbę 4ĆW •omów. przy czym w każdej homologicznej perze chromosomów jeden Jest pw* chodzenia matczynego, drugi zaś ojcowskiego.

Tiphidnlnna komórka jajowa, czyli zygota, rozpoczyna wędrówkę w dół jajowodu. w cudo której doga wielu poddałem tam Orkowym, które są ueey-weee kr nadawaniem.

Nazwo u pochodzi stąd, fte komórki petsmos. csyU biadam wy. ale tracę ze sobą łączności, lecz są widoczne jako komórki przylepa jąfls do dekle I »e«* dziekan tylko bruzdami- Ozlaląse sią w wyniku bnodkowanfte sygota Maje sią