PICT6017

ców i innych elementów materialnych niekoniecznie da nam obraz wartości wychowawczej pobytu dziecka na obozie. Z drugiej strony ograniczenie się do badania opinii dzieci, ich ocen i sądów może być całkowicie mylące. Jakże inną bowiem ocenę slormuluje dziecko wiejskie będące p₀ raz pierwszy nad morzem od dziecka z wielkiego miasta, które w ubiegłym roku bawiło z rodzicami nad Morzem Czarnym.

Pojawia się także inne pytanie - wątpliwość. Czy w badaniach powinniśmy szukać odpowiedzi na pytanie .juk jest czy ..dlaczego tak jest”. Są to bowiem niekiedy odmienne obszary rzeczywistości, innymi narzędziami poznawane. Opis świata nie jest przecież tożsamy z jego wyjaśnieniem.

Nie chcę rozstrzygać tych wątpliwości. Pragnąłem wskazać tylko na ich istnienie oraz konsekwencje poznawcze.

Inne spojrzenie na sprawę celów badan naukowych spotykamy w pracy W.L. Neumana (Sociol research methods). Jest to podejście uwzględniające przede wszystkim treści uzyskane w badaniach oraz ich pragmatyczne, operacyjne znaczenie.

Cele badań⁴

Eksploracyjne • Dążenie do rozpoznania podstawowych laktów. zbiorowości i kwestii.

• Tworzenie ogólnych intelektualnych obrazów badanych warunków.

Formułowanie i koncentrowanie się na problemach przyszłych badań.

Opisowe

• Wytwarzanie szczegółowych, bardzo dokładnych opisów.

Odnoszenie nowych danych do znanych uprzednio.

Tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typów.

Wyjaśniające Testowanie przesłanek i założeń teorii.

Wypracowywanie i

wzbogacanie

wyjaśnień

teoretycznych.

Poszerzanie teorii

nowych kwestii i

problemów.

Generowanie nowych idei, przypuszczeń i hipotez.

Określanie

wykonalności

prowadzonych

badań.

Rozwijanie technik pomiaru i opisu przyszłych danych.

• Przejrzysta kolejność stopni czy stadiów badania.

• Dokumentowanie procesów czy mechanizmów przyczynowych.

• Opisywanie podstaw kontekstu

sytuacyjnego badań.

Wspieranie albo odrzucanie wyjaśnień poszczególnych przesłanek.

Wiązanie kwestii i tematów z ogólnymi zasadami.

• Określanie, które z kilku wyjaśnień jest najlepsze.

Zasadniczym celem poznania naukowe™ jest symalmc ścisłej, maksymalnie pewnej mak-wmai ^{: by}f,'^{e Wledzy mak}‘

»«SrSó

dopiero poznanie prowadzi do wyższych fnr™ _f ‘ ⁿ* ^{U Takie} nimi prawa nauki i prawidłowo^    ^‘Jonowania wiedzy, a s, 1.3.2. Prawa nauki

Prawa nauki są to należycie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone twierdzenia nauki mające postać zdań ogólnych lub w przybliżeniu ogólnych.

Pierwsze z nich zwą sic prawami ogólnymi i oznaczają siały bezwy-jątkowy związek pewnych zjawisk. Przykładem takiego prawa są prawa dynamiki, prawo ciążenia i inne prawa nauk przyrodniczych. W humanistyce trudno znaleźć przykłady takich praw.

Drugie nazywamy statystycznymi (zwane także niekiedy sprawozdawczymi) i stwierdzają istnienie prawidłowości. Polega to na towarzyszeniu sobie pewnych zjawisk, fakty przysługiwania pewnych cech bądź fakty zachodzenia określonych relacji z określoną częstotliwością.

Oba rodzaje praw mają charakter praw empirycznych, tzn. budowane są na przesłankach mających charakter zdań spostrzeżeniowych, czyli na