PICT6022

• -rmifluic ideologicznego wyjaśnienia? Bo kulturowa surowość ojca ^n,c 7 J' . ^Jnalnic nie można ich wyjaśnić, przecież ani genetycznie ani u j ^ ._kicgoś działania nic jest tożsa-Powstaje jednak wątpliwos ,    ^ _istotnic w sensie ontologicz-

my ze skutkiem tego działam .    ‘ _i{Bowo&i nie jest konieczny w sen-

nym-totakischematrozu ‘ _rozum0wania odwracamy kolejność sie poznawczym, w P __jamy „umączymy przez następstwo. _2e następstwa zdarzeń ra jv . J _w ,_0Ęicc taka procedura wyjaśnienia ^"Sowanien, redukcyjnym i cieszy si? petaym prawen,

1.4.4. Wyjaśnienia logiczne

Wreszcie należy wymienić szczególnie ważny typ wyjaśniania naukowego - wyjaśnienie logiczne. Należy tu przyznać, że wszystkie inne ro-dzaje wyjaśnienia oparte są na określonych prawidłach wnioskowania logicznego. Jest jednak pewien schemat rozumowania, który przy pewnych warunkach gwarantuje niezawodność wniosków. Wyjaśnienia logiczne to właśnie rozumowanie oparte o formalne schematy logicznego wnioskowania.

Najbardziej znane przykłady - to prawa logiczne, sylogizmy i schematy zdaniowe. Jeżeli każde S jest P i K jest S, to K jest P. albo jeżeli A jest większy od B. a B jest większy od C. to A jest większy od C. Prawdziwość tych schematów gwarantowana jest samą ich wewnętrzną budową, lub zależność między ich częściami nosi znamiona oczywistości.

Weźmy praktyczny przykład z podręcznika logiki: niektórzy uczniowie klasy są laureatami olimpiady matematycznej - wszyscy uczniowie klasy są członkami ZHP, zatem niektórzy członkowie ZHP są laureatami olimpiady matematycznej. Logiczny sposób wyjaśniania zastosuje nauczyciel. tłumacząc sobie wykonanie bardzo trudnego zadania z matematyki przez pojedynczych uczniów - pomocą kogoś bliskiego, zniknięciem książki ze stołu zabraniem przez osobę skoro przed wejściem tejże książka na stole leżała, a po wyjściu znikła.

Ilość sytuacji związków, zależności jest nieskończona. Każda zależność, zdarzenie lub proces wymaga indywidualnego podejścia. Jedne z omawia* >c tu typ w wnioskowania są bardziej, inne mniej owocne. Ponadto

w pewnych okolicznościach i przypadkach określany iyp wyjaśnieni, _m , okazać się całkowicie chybiony, w innych zaś jest bardzo tóyleeznJ dziwość i skuteczność wyjaśnienia. lo nade wszystko efekt wnikliwi*' stawy poznawczej, myślowego wypróbowania najbardziej właściwi sposobu interpretacji. Czasem także dobór odpowiedniego typu wvia<nfe nia - to kwestia jakby intuicji, zmysłu poznawczego - który nasuwa nsi’ bardziej płodny sposób rozstrzygnięcia.    ‘ ^J

Należy także dodać, że w większości przypadków szczególnie w hu manistyce me wystarcza jeden typ wyjaśnienia. Często należy je łaczvć dla uzyskania pełniejszego obrazu istniejących zależności. Podobnie iak w wielu innych sytuacjach procesu badawczego - wyjaśnienie naukowe nosi indywidualne piętno swego wykonawcy.

Literatura zalecana:

Godnym zalecenia źródłem pogłębienia wiedzy o omówionych w rozdziale problemach są następujące książki: Stanisław Kamiński - Nauko i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, wyd. 4. Lublin 1992 r. Praca ta zawiera bardzo obszerną bibliografię prac z teorii nauki; Izydora Dąbska - O narzędziach i przedmiotach poznania. Warszawa 1967. W.S. Jcvons - Zasady nauki. Warszawa 1960, E. Nagel - Struktura nauki. Warszawa 1970. J. Such - O uniwersalności praw nauki. Warszawa 1972. To mała cząstka prac poświęconych teorii i klasyfikacji nauki. Stosownie do zainteresowania i potrzeb czytelnik wybierze sobie odpowiednie dla siebie fragmenty. Inne; Bunge M. - O przyczynowości, Warszawa 1968, W. Krajewski - Prawa nauki. Przegląd zagadnień metodologicznych i filozoficznych. wyd. 2, Warszawa 1998, Stefan Nowak - Metodologia badań społecznych. Warszawa 1985. PWN. Tadeusz Pawłowski - Pojęcia i metody współczesnej humanistyki. Wrocław 1977. Orientacje w metodologii badań pedagogicznych, red. S. Palka. Kraków 1998. Sztompka P. - Teoria i wyjaśnianie. Z metodologicznych problemów socjologii. Warszawa 1973. Alternatywy i przewartościowania we współczesnej filozofii nauki, red. H. Korpikiewicz. E. Piotrowska. Poznań 1997.