PICT6039

I

I

66

A oto proponowane    _|X)t| uwagę nie tylko spodziewane

Przy podejmowana.    , _slra«y.

pożytki lub zyski, ale u    za prowadzone badania i _ich

II. Przyjmij osobistą <^xlP

skutki.    . _{w£)bcc ucz}estników badań.

III.    Bądź otwarty i uc*i«’    , _cclac}, i założeniach badań na ty|_e

IV. Informuj uczestnik^    *    _{na dobro} badań.

na ile jest to możH*    _owa(< z dobrowolnymi uczestnika.

V.    Staraj się jak najlepiej t    _wiclc przy realizacji twoich z_a.

,ni badań, ponieważ od tege

V,.    pod » względem. Szanuj .akie i_ch

czas i cicipl^os^    wszelkimi szkodami możliwymi

VII. Zapewnij ba > _zJ _dostrzeżcSz. że badanym zagrażają j_a.

^sku,ki "^esa,ywne'^{,o s,araj się} ,cmu naiychmia51

VIII. S'^¹«o.owy do uczciwego wyjaśnienia badanym wszelkich wątpliwości, jakie mogą się u nich pojaw*.

IX. Dbaj o to usilnie, aby uczestnicy badan darzył, ciebie zaufaniem.

X Pamiętaj, że zasadniczym celem badań powinno być uzyskanie da-nych zebranych w sposób metodologicznie zasadny, solidny i sine ira et studio, które mają przyczynić się do rozwijania nauki, a nie do zaspokajania niegodziwych zamierzeń.

Przytoczone tu próby regulacji zachowań uczonego-nauczyciela lub badacza-ekspcrymentatora. ze sporą precyzją określają „warsztatowe" rygory poznania i działania badawczego. Regulują dobrze podejście do źródeł. organizacji badań, zasad jawności, krytycyzmu, upowszechniania itd. Dość stanowczo również opowiadają się za poszanowaniem podmiotowości i integralności badanego, jego prawie do informacji i wolności. Trudności zaczynają się tam. gdzie rodzi się pytanie o granice wolności badacza. wzajemny stosunek dobra nauki, dobra społeczeństwa i dobra jednostki, o uzasadniony bilans korzyści i strat, wreszcie o granice zagrożenia interesu i dobra dziecka.

Badanie środowiskowych*przyczyn aspołecznych zachowań dziecka -mo/c być dobrym przykładem na rozterki badacza poszukującego rodzi-

67

uwarunkowań zachowań agresywnych. W badaniach wydaje się '    ■' -/no poznanie atmosfery wychowawczej domu. relacji rodziców

^kon.'^Cl'j _systemu kar i nagród, rozwiązywania konfliktów. Wszystkie te oko-> ^dz,cC^j _nlogq być źródłem traumatycznych odczuć dziecka. Są najeżę-liczno- ranc _? świadomości. Przykład pensjonariuszy domów dzicc-^eiej "opiekuńczych idealizujących rodziców i stosunki z nimi. jest ^{ka 1} [^X^_vm przykładem reakcji obronnych dziecka. I oto badacz w shisz-naj ep- . _n._{u do} p_OZnania prawdy różnymi zabiegami badawczo-techniczny¹¹¹. zmusza pamięć dziecka do powrotu do koszmaru, od którego chcia-ⁿy^,nI.' Q_Zy _t0 jest działanie etyczne, czy swoisty sadyzm poznawczy?

Jj ^U(^C1 Sytuacje, które usprawiedliwiają taką dociekł i wość? Nawet w po-^owaniu sądowym zmierza się do ochrony intymności ofiar przemocy ^walili aby nie pogłębiać traumy. jaka stała się ich udziałem. Jaki intc-¹ nauki przemawia za przekraczaniem tych ograniczeń? ^fC Pisze profesor A. Kłoskowska: ..Eksperyment dokonany na człowieku i mogący przynieść szkodę jego psychicznym lub fizycznym władzom * sorawiedliwić można jedynie pod warunkiem, że przedmiot eksperymentu zdaje sobie sprawę z grożącego niebezpieczeństwa i dobrowolnie je podejmuje. Badaczowi, który operuje tak swoistym materiałem jak człowiek, nie wolno zapominać o nieprzekraczalnej granicy określającej swobodę jc°o manipulacji. Granicę tę stanowi dobro społeczeństwa i jednostki"’'.

^Wolno przypuszczać, że rygoryzm postulatu A. Kłoskowskiej byłby znacznie ostrzejszy gdyby zaproponować autorce zamianę nazwy „czło

wiek" na nazwę „dziecko".

Nie można uwolnić się od refleksji, że w badaniach pedagogicznych skazani jesteśmy na nierozstrzygalność niektórych sytuacji i brak precyzyjnych narzędzi do określenia, co i kiedy nam wolno. Jakie zachowania badawcze są dopuszczalne i nie szkodzą badanym, a jakie byłyby przekroczeniem dopuszczalnego marginesu wolności ingerowania w sferę uczuć i pamięci. Wydaje się. że podstawową cnotą badacza poruszającego się w obszarze badań nad dziećmi i młodzieżą jest ostrożność i respektowanie z należytą uwagą każdej wątpliwości.

Przy tak sformułowanych rygorach może się okazać, że ograniczenia i wątpliwości mogą stać się dominującymi zachowaniami badawczymi. Sądzę. że to nieprawidłowy wniosek. Sformułowane wyżej zastrzeżenia od-

I

IrJJuaiM¹ (°^A -U,.,.I,:

1

A. KłcYskowska. Droga do społeczeństwa. Wiedza i Życie nr 11. 1949 r