PICT6081

Rozdział 7

Narzędzia badawcze. Konstrukcja i zastosowanie

Najtrudniejsze dzieło świata od |_a twego trzeba rozpocząć, _a najwirt. szc dokonania od drobiazgów.

Lao-cj.

Zamiar zaprezentowania wzorów narzędzi badawczych jest trochę szalony. Dlatego głównie, że narzędzia badań za każdym razem buduje się d|_a poznania określonej konkretnej sytuacji, zjawiska czy problemu. Wszelkiego typu narzędzia werbalne, kwestionariusze, skale, arkusze są w pełni odpowiednie dla jednego i tylko dla tego właśnie przypadku na użytek którego zostały skonstruowane. Z reguły tej wyłamują się niektóre testy psychologiczne stosowane do badań pewnych zjawisk dla dużych zbiorowości i w różnym czasie; np.: testy inteligencji, dojrzałości szkolnej. Trzeba tu jednak zaraz dodać, że ich wartość leży w innych cechach, służą trochę innym celom, a walor)’ poznawcze nie są powszechnie akceptowane.

Celem moim nie jest prezentowanie wzorów modelowych, spełniających wszelkie warunki poprawności i wolnych całkowicie od usterek. W świetle tego, co powiedziałem wyżej czynność taka byłaby sprzeczna ze zdrowym rozsądkiem. Prezentowane wzory mogą służyć tylko jako zespół wskazówek i ogólnych reguł dla zbudowania potrzebnego narzędzia. Pragnę zatem zaproponować czytelnikowi kilka przykładów narzędzi badawczych. które były stosowane w konkretnych badaniach i w tych badaniach spełniły związane z nimi nadzieje, czyli były trafne i rzetelne. Zawsze zatem oprócz nazwy narzędzia znajdzie czytelnik krótki opis tematu i celu badań, w których dane narzędzie zostało użyte.

7.1. Reguły technicznej i poznawczej poprawności bodowy nar zęozi

W trakcie przygotowania dowolnego narzędzia badawczego należy pamiętaC o pewnych ogólnych zasadach metodologicznych oraz o szcze gólnych cechach tcchn.k werbalnych. Jedna z zasad kilkakrotnie już wsl mitiana pow.ada, ze w badaniach społecznych nic można opierać po-na iednej technice badan. Stad orz.v --------P

n;j /.    -

dla każdych

padku podobnego przedmiotu badań, adaptacir    “ ^{,,uwcl w} przy-

specyfikę i cechy aktualnie badanego układu ^{Zywanych 2C} względu na

Trucia zasada ma walor reguły technicznej nak* •

narzędzia podporządkować celom ogólnym \ ^^^{ąCCJ budo}"ę i treść

blemach badawczych. Czwana zasada nakazu * ^Za"^{artvm w} pro-

tozsitzygnięly do końca spór o to. czy badamy f,^{Pamięlać> żc nie} został

i dlatego konstrukcja pytań winna odróżniać ■ ^CZy ?^{pinie 0 faklach}

nia. Np.: „Czy pobyt na kolonii uważasz za °^P!^S*^v"^{anic od} opiniowa-

które bada odc?.ucia. ale nie daje podstaw do    ’^jeSt P>'^lan«eni.

• «--■ u../    _{nn nvfnn;n}    ^ y kolonu. Podstawą oceny

rujiu ““-r —••........- —y    rkuurjuu^ci w przygo

towaniu badań. Najpierw należy uświadomić sobie cel badań, sformułować pytanie, oraz wybrać teren badań, lub próbkę badawczą i dopiero wówczas konstruować narzędzia. Szósta reguła dotyczy języka i narzuca surową dyscyplinę w zakresie ścisłości i jednoznaczności używanych pojęć i zdań. Używane określenia i sformułowane zdania winny być jednakowo rozumiane przez dziecko i nauczyciela, robotnika i uczonego.

Siódma zasada głosi, że wewnętrzna struktura narzędzi badań (np. kwestionariuszy), stopień ich standaryzacji, wielkość, pytania nitrujące, kontrolne, nawet okoliczności wypełniania mają istotny wpływ na wiarygodność uzyskiwanych informacji.

Wreszcie ósma zasada wymaga, aby każde narzędzie spełniało przynajmniej 2 podstawowe warunki. Musi być trafne i rzetelne. Oznacza to. że narzędzie badań (skala, kwestionariusz, test...) powinno badać to. co ma w założeniu badać (trafność) oraz że przy kolejnym stosowaniu do