PICT6152(1)

284

V

11.4. Cechy charakterystyczne badania jakościowego

Badanie jakościowe nie jest kontrolowane przez zopcracjonaliz_ow zmienne i wskaźniki. Jest zgłębianiem tematu z uwzględnieniem c-1'!”⁶ jego skomplikowania, przyglądaniem się zjawisku w całym horyzonci » •,®° istnienia. Zbiera się dane poprzez systematyczny kontakt z ludźmi *° środowiskiem, które się bada. Badacz wchodzi w codzienny świat luclz° jest im znany, budzi ich zaufanie, systematycznie rejestmje i opisuje ws/v_St ko co widzi, może też. filmować, fotografować.

Badanie takie jest nazywane nieustrukturyzowanym. otwartym, niedy rektywnym. o głębokiej strukturze. Badacz skupia się na rozumieniu szczc gólów; chce poznać, jak myślą ludzie i jak odbywa się proces ich konstruowania świata. Ib zmusza go do spędzania dużej ilości czasu w środowisku zadawania otwartych pytań, interesowania się codziennością badanych Otwarte pytania pozwalają badanym na konstruowanie własnej lo«iki wypowiedzi, na użycie języka sobie właściwego, ponieważ badacz pozwala im po prostu wypowiadać się na różne tematy. Badania te prowadzone są na małych populacjach, gdyż w ich trakcie zwraca się uwagę na szczegóły. a jeśli pole obserwacji jest zbyt rozległe, nie jest się w stanie dostrzec zbyt wielu zjawisk. Mogą wówczas zostać nie odnotowane takie sytuacje, które wydają się badaczowi błahe, a które mogą być znaczące dla zrozumienia całokształtu zjawiska.

Badanie jakościowe jest opisem, który zbliża czytającego do opisywanego świata, a także pokazuje drogę, którą można do tego świata dotrzeć. Jakościowe teksty często zawierają cytaty po to. aby przybliżyć czytelnikowi opisywane sytuacje, wskazać na szczególność wypowiedzi. W badaniach tych opis jakiegoś zjawiska jest wartościowy, nawet jeśli odbiega od normy, ponieważ zakłada się, że teorie powinny wyjaśniać wszystko, także wyjątki od reguł.

Relacje badacz - badany

W badaniach jakościowych rezygnuje się z przedmiotowego traktowania osób. Podmiotowe podejście do obiektu najlepiej obrazują stosun t zachodzące pomiędzy osobą badaną a badaczem:

1.    Badany jcs' informowany o prawdziwym celu badania. Badacz działa

jawnie, informuje o swoich intencjach.    ^,a

2.    Badacz nic działa z pozycji lepiej wiedzącego", lecz irakiuic badane go jako kompetentnego współtwórcę wiedzy zdobywanej podczas“ai

dajnisa    pizessziaicic się w ich współtwórcę- za<

badacz z ..odbiornika" i rejestratora zmienia się co najmniej w świad ka. a nawet uczestnika zdarzeń ".

4.    Badacz nie przychodzi do badanego z gotowym narzędziem badania nie narzuca mu własnego języka, nie posługuje się kategoriami obcy-mi badanemu, stara się jak najwierniej uchwycić wizję problemu. Przyjmuje wobec niej otwartą postawę, dbając równocześnie o to. aby minimalizować własne tendencje redukcjonistyczne.

5.    Badanie traktowane jest jako dialektyczna, dwustronna relacja, której wyniku nie da się przewidzieć.

6.    Badacz ma świadomość własnej subiektywności w odbiorze i ocenie sytuacji, własnego wpływu na treść i przebieg akcji, a także wpływu, jaki badanie wywiera na niego samego. Nie stara się obiektywizować uzyskanej wiedzy, przyjmując iż taki obiektywizm nie jest możliwy, ponieważ zarówno badacz, jak i badany są nosicielami pewnej perspektywy. która wyznacza ich sposób patrzenia na świat.

1. Badanie traktowane jest jako partnerska wymiana myśli, która zmienia obydwie strony interakcji i badacz powinien mieć tego świadomość.

8. W pewnych typach badań, wymagających kilkakrotnego wglądu w środowisko, bądź podejmujących problematykę zaliczaną do trudnych, badacze docierają do swoich rozmówców poprzez kontakty nieformal-

^nc< przychodzą jako osoby polecone im przez kogoś znajomego. To powoduje, że badacz przestaje być dla badanego osobą zupełnie obca, anonimową. Nie ukrywa przy tym. iż posiada pewną wiedzę o badanym i że te informacje zadecydowały o tym. iż pragnie właśnie z nim

O wzajemnych relacjach badacza i badanego pisze A. W>ka. Ku nowym wzorcom ^w‘ ^sl^,0kcznych w Polsce. Cechy badań jakościowych w ostatnich latach. ..Kultura» Spo-^crtsiwo" 1990. nr I.