PICT6174

328

v

ocznych i komunikacyjnych, niż wywiad standaryzowany, dlatego t_c badacz nic wykorzystuje pośredników i sam przeprowadza badania h zyk. jakim posługuje się. powinien być dostosowany do możliwości werbalnych badanego po to. aby nie wytwarzać bariery językowej. Wywiad ten jest z założenia asymetryczny³⁰, jednak inaczej, niż w przypadku sta_n. daryzowanego. w którym główną rolę odgrywał badacz. W wywiadzie jakościowym badacz jest pasywny, natomiast badany jest aktywny Asymetria ta jest celowa, ponieważ cłiod/.i o to. aby badany samodzielnie konstruował swoją wypowiedź, określał obszary i stopień ..głębokości" własnej narracji.

W literaturze wyróżnia się kilka rodzajów wywiadów. Różnią się one od siebie:

a)    stopniem aktywności badacza, w jednych wyłącznie przysłuchuje się wypowiedzi, w innych prowadzi dialog:

b)    elastycznością w podejściu do pytań. Jeśli badanych jest kilka osób. istnieje konieczność zadawania tych samych pytań wszystkim (przy. kładowo w badaniach fcnomenograficznych, pytamy o rozumienie tych samych pojęć), w innych natomiast pojawienie się, bądź nie. jakiegoś pytania, jest związane wyłącznie z narracją badanego, a więc są wywia-

k dy. które zawierają instrukcję, jak należy je prowadzić (np. w bada-I niach fenomcnograficznych) i takie, których przebieg zależy wyłącznie od toczącej się rozmowy (np. w etnograficznych).

c)    obecnością teoretycznych przed/.ałożeń badacza. Niekiedy jeszcze przed rozpoczęciem wywiadu, formułuje on pewne problemy ogólne dotyczące natury poznawanego zjawiska i wówczas przychodzi na wywiad z przygotowanymi, ogólnymi pytaniami (przykładem może być wywiad z ekspertem). Innym razem natomiast wyznaczenie jakichkolwiek kierunków rozmowy jest nieuzasadnione, ani niepotrzebne (np. w wywiadzie narracyjnym).

P. Cotterill. G. Lcthciby. The „Person" in the researcher Iw:] Studies i/i Qua!itatń< Meihodology, op. cii.

u#* "^arracyiny

• *ścicj W społecznych badaniach jakościowych stosowany jest ^narracyjny, którego koncepcję opracował F. Schiitze^{1 2 3 4}-². Wyróżnić ^ł> dwiejcg® odmiany":

yj_ny wywiad ekspercki, który umożliwia poznawanie zagadnień ‘ ^ czących życia społecznego (np. środowiska szkolne, wychowaw-^d°^iyrodzinne itp.). Ten typ wywiadu stosowany jest w przypadku, gdy ^Cfcceniy dowiedzieć się czegoś od ludzi będących specjalistami lub ^C awcami w zakresie problemu, który badamy (np. chcemy poznać nauczycielskie sposoby radzeniu sobie z problemami wychowawczymi. % też sposoby wychowywania dzieci przez młodocianych rodziców.

^C Przeprowadzany jest wówczas, gdy chce się zebrać opinie osób znających sic na interesującym badacza zagadnieniu, ponieważ doświadczających go. W wywiadzie tym badacz formułuje prośbę do badanego o skoncentrowanie opowieści na określonej fazie życia, bądź na określonym obszarze problematycznym. Przeprowadzający wywiad ekspercki sam powinien być ekspertem w zakresie poruszanych problemów. tzn. musi być dobrze przygotowany (niezbędna jest znajomość literatury przedmiotu) do rozmowy na temat, którego wywiad dotyczy. Dyspozycje do wywiadu tego typu nie powinny zawierać zbyt wielu zakresów tematycznych, a na zakończenie powinno się poprosić badanego o informację o sobie-'⁵. Wywiad taki może być przeprowadzany przez jedną bądź dwie osoby, a dyspozycje do niego powinny być badaczom znane na pamięć. Wywiad ekspercki przeprowadzony zjedna osobą może być traktowany jako wstępne rozpoznanie problemu. Jeżeli jednak badacz chce zdobyć obszerniejszą wiedzę na dany temat, to powinien dążyć do przeprowadzenia kilkunastu wywiadów

1

F. Schlltzc. Trajektoria, op. cit.

"G. Jacob, Wywiad narracyjny w badaniach biograficznych (w:). Jakościowe orientacje '< badaniach pedagogicznych, red. D. Urbaniak-Zając. J. Piekarski. Łódź 2001. Wyd. I L.

³ Opis zasad przeprowadzania lego typu wywiadu i problemów na które napotyka przedstawia G. Moyscr. Non-standardized intcnioeing in elitę rescarch, „Studics

2

Qja!itative Mcthodology". 1988. vol. 1.

3

H M. Gric.se. The earth is just a land and nr havc to team to /ńr in ii pmblemy

4

* Europie i ewentualne zadania oświaty dorosłych w ich rozwiązywaniu (w:] Europa jako

5

^!<™ jakościowych badtu\ pedagogicznych, red. H. Dubas. HM. Grie.sc. Toruń 1998.