PICT6373

świetle, Iakżc nie wszyscy uczniowie i nic zawsze zachowują się, lak jak ? obserwował to nauczyciel. Można powiedzieć, iż dokonywane uogólnienia ^ zawsze są w pełni wiarygodne, gdyż nic zawsze znajdują potwierdzeń'⁶ w szczegółowych faktach. Także nie wszystkie fakty czy zdarzenia, do który u owe uogólnienia się odnoszą, były przedmiotem obserwacji. Wynika z tego l indukcja nie jest metodą w pełni wiarygodną, gdyż sformułowane przez badT cza uogólnienia, odnoszą się nie tylko do faktów bezpośrednio obserwowa. nych, ale także i do tei ich części, która nie podlegała obserwacji i do której badacz nie miał żadnego wglądu. Aby indukcja mogła być uznana za naukową badacz powinien nie tylko gromadzić informacje, które są poszczególnymi przypadkami danego uogólnienia, lecz również dane, które przeczą t_Cn,_u

uogólnieniu.

W oparciu o sformułowaną hipotezę odnoszącą się do zaobserwowanych związków, można drogą dedukcji przewidywać zjawiska, które powinny się zdarzyć lub zajść, jeżeli hipoteza jest prawdziwa. Można powiedzieć, iż z racji zbudowanych przez indukcję lub z twierdzeń uprzednio dowiedzionych, wy. prowadza się drogą dedukcji wnioski przechodząc od racji do następstwa. Logika i matematyka posługują się wyłącznie rozumowaniem dedukcyjnym, czyli dowodzeniem, które nic opiera się na dowodach. Oto przykład rozumowania dedukcyjnego:

a)    mamy palce (p) i kończyny (k)

b)    całkowita liczba palców wynosi 5 razy więcej niż liczba kończyn.

Możemy to zapisać symbolami:

p ^: k x 5 zależność ogólna;

mamy 4 kończyny, więc r 4; przypadek szczególny

stąd: p -4 x 5 = 20 dotyczy konkretnego przypadku

Krok od łiipotczy do przewidywania, oznacza przejście od prawdy ogólnej do prawdy szczegółowej lub od pojęcia ogólnego do szczegółowego. Rodzaj logicznego myślenia, w którym szczegółowa prawda jest wyprowadzana na podstawie prawdy ogólnej, nazywany jest rozumowaniem dedukcyjnym. Przejście od hipotezy do przewidywania ilustruje schemat 2.

Pogląd nt. ogólnej natury obserwowanych zjaw isk

Przewidujemy zaistnienie w przyszłości zjawisk zgodnych /. hipotezą

Schemat 2. Od hipotezy do przewidywania

Rozumowanie dedukcyjne zakłada prawdziwość -/ilrw,.-    ...

ono niezbędne przy przechodzeniu od teorii do pr/cwidvwann iw ^JcSl możemy stwierdzić prawdziwość/fałszywość przewidywania śfn™ i ^mcmu na podstawie hipotezy w badaniu sprawdzającym *    “    ^mu-cwanego

Tr/cci cnp polega na sprawdzeniu, czyli'urealnieniu teorii noorzez konfrontację przew,dywan z faktami. Jest powrót do zaobserwować faktów poprzez dosw,adcz.cn,c sprawdzające w celu potwierdzenia lub od rzucenia sformułowanej htpotczy. Jeżeli badane zjawisko czy zdarzenie wv' stąpi, dowodź,c to będzie słuszności sformułowanej hipotezy czy przyietceć założenia roboczego Zwiększa to wartość poznawczą i prawdopodobień stwo zajścia formułowanych na tej podstawie prognoz. Jeżeli przewidywane zjawisko nic zostanie potwierdzone, mimo spełnienia warunków dó jego zajścia, dowodzić to będzie nieprawidłowości w sformułowanej hipotezie (teorii).

Przejście od przewidywania do faktów obrazuje schemat 3.

Przewidywania

Przewidujemy zaistnienie w pr/>-szłoki zjawisk zgodnych z hipoteza

Sprawdzenie

Fakty

Badania sprawdzające czy przewidywane zdarzenie rzeczywiście wystąpi

Schemat 3. Od przewidywania do faktów

W wielu badaniach, formułowane hipotezy nie znajdują potwierdzenia w praktyce. W takim przypadku, koniecznym jest zwiększenie liczby obserwowanych zjawisk, które potwierdziłyby ich wiarygodność. W przypadku dalszego braku potwierdzenia hipotezy w praktyce, mimo zwiększenia obserwacji. konieczna jest jej modyfikacja lub sformułowanie nowej - innej hipotezy.

Na schemacie 4 wskazano, iż badania naukowe są niekończącym się procesem poszukiwania odpowiedzi na formułowane problemy badawcze, zaś indukcja i dedukcja są dialektycznymi i dopełniającymi się procedurami badawczymi. Nic ma indukcji bez dedukcji, gdyż racje, stanowiące podstawę wnioskowań dedukcyjnych są tworem indukcji.

63