polski ubior9

wyłączając od udziału wc wspólnocie narodowej inne stany. Ta ideologia narodu szlacheckiego, zwana sarmatyzmem, obejmowała wszystkie dziedziny kultury, w tym politykę, obyczaje towarzyskie, strój, poglądy etyczne i społeczne i wreszcie zainteresowania umysłowe. W swych początkach sarmatyzm reprezentował kulturę klasy dynamicznej i ambitnej, która powoływała się nawet na wzory rzymskiego republikanizmu i tworzyła coś w rodzaju „wspólnoty panów braci“. Jednakże około połowy XVII w. uległa ona wyraźnemu procesowi zwyrodnienia, które doprowadziło do zaniku elementów' mających poprzednio jakąś wartość; tak więc duma przeobraziła się w pychę, ignorancję zasług innych warstw' społecznych, a „złota wolność" przybrała wymiary anarchii. 7. kultury baroku sarmatyzm przyjął zamiłowanie do ozdobności, splendoru i patetyczności, widocznych zarówno w kulturze materialnej, jak i duchowej. Oddziaływanie wpływów obcych na środowisko sarmackie było ograniczone przede wszystkim do wpływów orientalnych, co jest zresztą zrozumiałe z uwagi na fakt, iż szlachta usiłowała wywodzić swój rodowód historyczny ze Wschodu.

W tak złożonej sytuacji społecznej i kulturalnej XVII w. nastąpił największy rozkw it mody polskiej, a jej popularność objęła nie tylko sfery szlacheckie, ale także mieszczańskie. Niejako syntetyczny przegląd strojów i ubiorów różnych w^rarstw społecznych końcowych lat stulecia przekazał nam nieznany autor obrazu Taniec śmierci, w kościele Bernardynów w Krakówic. Korowód taneczny szlachty, chłopów’, mieszczan i dygnitarzy świeckich porusza się tam w towarzystwie szkieletów, przy muzyce wystraszonego organisty, grającego na pozytywie. W bocznych zaś małych obrazach szkielety zapraszają do tańca rymowanym tekstem. O ubiorach tego okresu informują też zachowane portrety, obrazki wotywne, rzeźby nagrobne oraz dość znaczne, w porównaniu z poprzednimi okresami, pozostałości tkanin, odzieży i jej akcesoriów.

Potwierdzeniem popularności stroju narodowego w XVII w. są licznie zachowane inwentarze mieszczańskie, w' których systematycznie powtarzają się nazwy ubiorów, spisywane w ustalonej kolejności, najpierw ubiory polskie, potem ubiory szyte według mody zachodniej,