polski ubior6

niejsza od obawy przed karą grzywny. Częste natomiast odnawianie ustaw antyzbytkowych w zastosowaniu do nowych szczegółów bieżącej mody dowodziło jedynie bezsilności tych zarządzeń. Ustawy skierowane przeciwko zbytkom były jednak zawsze widocznym dowodem walki szlachty z pojawiającym się luksusem mieszczańskim. Należy przypuszczać, że nie byłoby potrzeby zakazywania mieszczanom „noszenia się“ po szlachccku wówczas, gdyby nic stać ich było na zaopatrywanie się w kosztowne stroje.

Szlachta, pielęgnując odrębność swego stroju, występowała także przeciwko bogatszym chłopom, żądając od nich rezygnacji z nadmiernego zdobienia odzieży i szycia jej z kosztownych tkanin na wzór szlachecki. Ze znanych tego typu zarządzeń zachował się „statut przeciw «zbytko\vym» strojom chłopskim**, wydany w 1496 roku. W statucie tym, skierowanym do chłopów, stwierdza się: „Niektórzy z nich pychą rosną, zbytkownie się odziewają, wydatki kosztowne i inne czynią, które jak najmniej odpowiadają ich stanowi**. Zarówno ustawy antyzbytkowe, jak i ustawy wewnątrzstanowe, zabraniające ubierania się poniżej swego stanu, oraz zarządzenia skierowane przeciwko zbytkowym strojom chłopskim świadczą o wielkiej roli ubioru w epoce feudalnej. Ubiór tego okresu stanowił poważną lokatę kapitału i był wykładnikiem pozycji społecznej. Nic więc dziwnego, że nawet w najniższych kręgach społeczeństwa pieczołowicie zabiegano o posiadanie modnego, bogato wykończonego stroju, skrojonego na wzór ubiorów noszonych przez dwór królewski i szlachtę, której pozycja w państwie była przecież ustabilizowana i pewna. W zakresie ubiorów' obowiązywało więc staropolskie hasło „zastaw się, a postaw się“.

Rozwój rzemiosła w miastach polskich doprowadził do organizowania rzemieślników w cechach skupiających mistrzów jednej lub kilku pokrewnych specjalności. W początkowym okresie ich istnienia sprzyjały one rozw^rojowi produkcji, prowadząc nadzór nad jakością produkowanych wyrobów i szkoleniem uczniów na czeladników. 7. biegiem czasu działalność ta uległa skostnieniu, co spowodowało zwiększenie się dystansu między mistrzami a czeladnikami. Ci ostatni, którym ustawy cechowe utrudniały osiągnięcie tytułu i przywilejów

26