polski ubior1

127. Guzj srebrne żłobkowane ze skrótem, zakończone rozetką

Radziwiłłów, a prowadzona od 1758 r. przez spolszczonych Ormian: Jana i Leona Madżarskich. Pasy produkowane w Słucku, a także w innych persjarniach polskich, odznaczały się dwustronnością, dzięki której można je było nosić na prawą i lewą stronę. Zwykle każda połowa tych pasów odznaczała się inną barwą, co powodowało, że można je było wiązać na różnobarwne strony, odpowiednio do koloru kontusza i żupana. Obok pasów litych wyrabiano w Słucku pasy półlitc, a także jedwabne. Wszystkie miały kompozycje upraszczające nieco ich perskie pierwowzory, składając się najczęściej z motywów pionowej gałązki kwiatowej w otoku falistej wstęgi bądź symetrycznej gałązki bez wstęgi (fot. 66).

Oprócz manufaktury w Słucku do najbardziej znanych w Polsce należy zaliczyć założoną przez Urunga, a prowadzoną przez S. Fils-jeana manufakturę w Kobyłkach oraz założoną przez A. Tyzen-łiausa w 1768 r. manufakturę pasów i tkanin jedwabnych w Grodnie. Wytwory ich stopniowo oddalały się od perskicli wzorców, przyjmując coraz częściej w kompozycjach motywy w stylizacji francuskiej luł) uproszczone w rysunku motywy kwiatowe (fot. 67). Ornament zachodni dominował również w wytworach gdańskiej manufaktury', prowadzonej przez Bescha i Salzhobcra (fot. 68).

Wobec dużego zapotrzebowania na pasy kontuszowe w okresie Sejmu Czteroletniego powstawały' nowe persjarnie o różnym poziomic technicznym i artystycznym, z których najważniejszą ze względu na jakość i wodory techniczne produkcji była założona przez Ormianina Paschalisa Jakubowicza manufaktura w Lipkowie pod Warszawą, czynna już w 1789 r. Przy zachowaniu ogólnego schematu słuckiej kompozycji lipkow^rskie pasy miały' nowe, bogatsze w układzie i kolorycie motywy kw-iatów' i drobnych ornamentów. W Krakowie natomiast największym uznaniem cieszyły się pasy kontuszowe produkowane wyłącznie na zamówienie klientów przez wytwórnię Franciszka Masłowskiego (tabl. XI).

Kosztownym szczegółem w modzie kontuszowej były^r duże guzy do koniuszy i mniejsze do żupanów. Guzy, najczęściej używane w ubiorach magnackich, robiono ze srebra, złocono i wysadzano szlachetnymi kamieniami (rys. 127). W okresie panowania Augusta II i III przy-

111