polski ubior0

najdłuższy i najszerszy. Nic więc dziwnego, że jego długość dochodziła do 4 m, a szerokość wahała się w granicach 35-40 cm. Pamiętnikarz wspomina jeszcze o praktykach łączenia kilku pasów przy ich wiązaniu, nadmieniając równocześnie, że do modnego układania (chroniącego przed trwałym załamaniem się złotolitej tkaniny w miejscach założenia) „ubożsi modnisiowie kładli ręczniki, prześcieradła albo pakuły, a guz na przodzic wiązano jak bochen chlcba“. O tym, jak wiele umiejętności i precyzji w7magało zakładanie i zdejmowanie jedwabnych pasów, może świadczyć również strofa z Pana Tadeusza, w której A. Mickiewicz dokonał pięknego opisu pasa słuckicgo:

Woźny pas mu odwiązał, pas słucki, pas lity,

Przy którym świecą gęste Kutasy jak kity,

Z jednej strony złotogłów w purpurowe kwiaty,

Na wywrót jedwab czarny, posrebrzany w kraty;

Pas taki można również kłaść na strony obie,

Złotą na dzień galowy, a czarną w żałobie...

Pasy wschodnie były sprowadzane do Polski w pierwszej połowdc XVIII w. za pośrednictwem Ormian. Najcenniejsze wśród nicli wyroby perskie odznaczały się wyjątkowo subtelnym zestawieniem barw i ich odcieni, a charakterystycznymi cechami tych pasów była jednostronność i ujmowanie w zakończeniach kilku schematów ornamentu, którego najczęstszymi motywami były bukiety kwiatów, kwitnące drzewka i zaostrzone formy ow^rali ułożone z kwiatów goździka (fot. 64). Po zamknięciu w 1722 r. perskich manufaktur tkanin złoto-litych rozpoczęto produkcję pasów' przeznaczonych dla polskiej klienteli w stambulskich pracowniach ormiańskich. Przywożone stamtąd pasy odznaczały się stylizacją motywów’ roślinnych, utrzymanych w odcieniu złocistym lub niebieskim, i były zaopatrywane sygnaturą Ormianina Piotrowicza (fot. 65) lub Mikonowicza.

W miarę rozpowszechniania się mody kontuszowej oraz pomyślnego rozwoju manufaktur włókienniczych produkcja tych pasów rozwinęła się również w Polsce. Pierwsze manufaktury pasów, zwane persjarniami, powitały na wschodnich kresach Rzeczypospolitej (w Brodach i Stanisławowie) około połowy XVIII w. Najsłynniejszą i najdłużej działającą była manufaktura w' Słucku, założona przez

110