powtórkapodstawa4

I

	22
	Klasyfikacja doktryn politycznych
Doktryny	Zasadnicze zalecenie
Reakcyjne	należy wrócić do poprzedniego ustroju
Konserwatywne	najlepiej niczego nie zmieniać
Reform istyczne	należy stopniowo i ostrożnie zmieniać istniejący ustrój
Rewolucyjne	istniejący ustrój należy natychmiast odrzucić, a na jego miejsce wprowadzić (choćby przemocą) nowy, całkiem inny
Podstawowe ideologie partyjne				1
Partie	Naczelne hasła		Początki	(
Konserwatywne	pochwala tradycji: narodu, rodziny, religii, państwa, hierarchii społecznej; uznanie roli społecznej elit, ostrożność i pragmatyzm (odrzucanie skrajności)		Edmund Burkę (kon. XVIII w.)
Narodowe	naród ponad jednostką, pochwala nacjonalizmu, silne państwo narodowe, obrona przed wpływami obcymi, wsparcie dla rodzimych przedsiębiorców, sprzeciw wobec imigracji, poszukiwanie „trzeciej drogi” w gospodarce między socjalizmem i kapitalizmem		2 poi. XIX w.
Chrześcijańsko- -demokratyczne (chadeckie)	podstawowym celem dobro wspólne, zasada pomocniczości (subsydiarności), solidaryzm społeczny, odpowiedzialność jednostki jako osoby, wysoka ocena pracy, godność robotnika, społeczna gospodarka tynkowa		koniec XIX w. (encyklika Rerum noyaruni Leona XIII, 1891)
Liberalne	wolność, indywidualizm (w centrum uwagi jednostka), religia sprawą ptywatną, wolność gospodarcza i obyczajowa, ograniczenie wpływów państwa, nienarzucanie jednostce poglądów ani ról społecznych		XVII w. (m.in. John Locke)
Socjaldemo kratyczne	równość, demokracja, opiekuńcza rola państwa, interwencja państwa w stosunki między pracodawcą a pracownikiem, wrażliwość społeczna (wspomaganie warstw upośledzonych), niwelowanie różnic majątkowych (redystrybucja dóbr)		koniec XIX w. (Eduard Bernstein)
Socjalistyczne	uspołecznienie (w praktyce: upaństwowienie) środków produkcji, zniesienie wyzysku, obrona pracowników najemnych, sprawiedliwy rozdział dóbr, domaganie się zmian radykalnych, nawet rewolucyjnych		2 poi. XIX w. (Karol Marks)	(
	Inne ważniejsze ideologie i kierunki polityczne		•
Ideologia lub typ partii	Naczelne idee	Kontekst historyczny
Ideologie totalitarne
Faszyzm	solidaryzm społeczny w interesie potęgi narodu, niechęć wobec demokracji (rządy autorytarne), kult wodza, elementy militaryzmu (dążenie do podbojów kolonialnych)	faszyzm wioski, 1922-1945 (Benito Mussolini), elementy w innych krajach, zwłaszcza w latach 30. XX w.
Narodowy socjalizm (nazizm)	wódz, naród, rasizm, antysemityzm, opiekuńcza rola państwa (przy zachowaniu własności prywatnej), nowa kultura narodowa, militaryzm, pogarda wobec innych narodów, dążenie do ich podboju i ujarzmienia lub eksterminacji	nazizm niemiecki 1933-1945 (Adolf Hitler)

PARTIE POLITYCZNE

Etapy rozwoju partii politycznych

Okres	Etap	Charakterystyka	Przykłady
XVII-XVIII w.	koterie arystokratyczne	skupione wokół rodów magnackich, dążenie do wpływów na dworze	familia Czartoryskich > w Polsce (pot. XVIII w.)
koniec XVIII w.	kluby polityczne (partie klubowe)	własna ideologia, zalążki organizacji; agitacja tylko wśród wyższych warstw społeczeństwa	jakobini we Francji, Wigowie i torysi w Anglii, stronnictwo patriotyczne (czasy Konstytucji 3 maja)
2 połowa XIX w.-1 potowa XX w.	partie masowe	szeroka agitacja (własna prasa), integracja członków (wiece, zabawy ludowe), działalność społeczna (związki zawodowe, spółdzielnie, biblioteki, organizacje młodzieżowe)	partie chadeckie, narodowe, chłopskie, socjalistyczne (np. brytyjska Partia Pracy, PZPR w okresie PRL)
2 połowa XX w.	partie kadrowe (elitarne)	rezygnacja z działalności gospodarczej i kulturalnej, formalnych członków niewielu, mobilizacja zwolenników tylko z okazji wyborów	republikanie i demokraci w USA, współczesne partie w Polsce

Klasyfikacja partii według Webera

Partie	Zasadniczy cel
Patronażu	zdobycie i obsadzenie stanowisk w administracji przez przywódcę partii i jej czołowych członków
Interesu	realizacja interesów szerokich zbiorowości; party; są ich wyrazicielami (np. partie robotnicze, chłopskie)
Świato poglądowe	realizacja zasad określonej ideologii, religii czy filozofii

Funkcje partii politycznych

Funkcja	Objaśnienia
Podział na trzy podstawowe funkcje
Artykulacji potrzeb	zebranie, usystematyzowanie i sformułowanie potrzeb i aspiracji grup, których interesy partia zamierza wyrażać; partia może tylko reprezentować poglądy społeczne lub może te poglądy aktywnie kształtować
Wyborcza	formułowanie programu wyborczego, wyłanianie kandydatów do różnych stanowisk i mobilizowanie opinii publicznej w czasie wyborów
Rządzenia	realizowana w razie sukcesu wyborczego lub zdobycia władzy w inny sposób: wtedy partia ma wpływ na obsadę stanowisk \y państwie, ustawodawstwo i sprawowanie władzy; także partie opozycyjne mają wpływ na władzę: poprzez publiczne ocenianie jej posunięć i proponowanie działań alternatywnych
Podział alternatywny
Edukacyjna	realizowana przez edukację członków partii i całego społeczeństwa
Rekrutacyjna	realizowana przez nabór osób zainteresowanych pełnieniem urzędów
Socjałizacyjna	realizowana w odniesieniu do postaw członków partii
Organizacyjna	realizowana przez bieżącą pracę organizacyjną („biurową”) wewnątrz partii