prapol048

nich. Potwierdziły one z jednej strony w całej pełni tezę dawno głoszoną przez J. Kostrzewskiego, o tak bliskim pokrewieństwie wczesnohistorycznej kultury zachcdnio-słowiańskiej VII—VIII w. z tzw. grupą przeworską kultury grobów jamowych, rozwijającą się od ostatniego wieku przed Chr. do V w. po Chr. na obszarze między Odrą a Bugiem, że trzeba uznać obie kultury za wytwór tego samego ludu, tym więcej że granice obu kultur w znacznej części się pokrywają. Z drugiej strony zaś badania te wykazały, że także między najstarszą fazą grupy przeworskiej z ostatniego wieku przed Chr. a najmłodszą fazą rozwojową kultury łużyckiej w IV w. przed Chr. istnieją bardzo bliskie związki, uprawniające nas do przyjęcia tożsamości ludów, które obie te kultury wytworzyły i odrzucenia twierdzeń badaczy niemieckich, którzy po zaniku kultury łużyckiej w IV w. przed Chr. widzą na ziemiach naszych aż do V w. po Chr., a częściowo nawet dłużej, jedynie szczepy germańskie. Nowsze badania wykazały, że mimo zaniku kultury „łużyckiej" we wczesnym okresie przed-rzymskim lud, który ją wytworzył, nie zginął, ani nic -wyemigrował. lecz trwał na miejscu, przetwarzając jedynie swą kulturę. Pogląd reprezentowany przez większość prehistory-ków niemieckich, jakoby każda nowo pojawiająca się kultura musiała być z konieczności wytworem nowego ludu,, jest niewątpliwie błędny i słusznie też kwestionowany nie tylko przez prehistoryków polskich¹). Ludy rolnicze, silnie związane z ziemią, clo jakich należał lud kultury łużyckiej", nie opuszczały dobrowolnie swych siedzib nawet w wypadku najazdu. lecz uginały karku pod jarzmo, oddając nieraz część ziemi lub płacąc haracz najeźdźcom, masowe zaś przymusowe przesiedlanie ludności rolniczej przez najeźdźców nie było jeszcze wówczas znane. Nic mamy zresztą najdrobniejszej wskazówki żeby ludność kultury łużyckiej emigrowała gdzie-kio;lwiek.w V czy IV w. przed Chr. przy czym pomijamy oczywiście dawniejsze emigracje pewnych nadwyżek ludności, nie mogącej się wyżywić w ojczyźnie. Natomiast na podstawie

^ł) Por. np. opinię prehistoryka szwedzkiego A. Moberga: Zoncnglie-derttngcn <1. nordeur. Eiscnzeit :n Nordeuropa, str. 172, 173, 177 itd., badacza firtskiego A. M_ Tallgrcna. a nawet niektórych prehistoryków nie-mieckiich no. Ober mai era: Urgeschichtc der MenschhcM 1931 str 293, Ernsta Wnhlcgo: Zur ethnischen Dcutung fruhgcschichtlicher Kulturpro-vinzen.. Heidelberg, 1941. i. in Zdecydowanymi przeciwnikami lej tezy są też prehistorycy radzieccy.

przetrwania charakterystycznych rysów obrządku pogrzebowego i przy pomocy rozlicznych form przejściowych w kulturze materialnej możemy śledzić -wyraźnie ciągłość zaludnienia od chwili pojawienia się kultury „łużyckiej" a nawet już przedłużyckiej aż do okresu wczesnohistorycznego. Co ciekawsze, terytorium zajęte przez kulturę „łużycką" w okresie największego jej zasięgu pokrywa się w znacznej części z obszarem zajętym przez Słowian zachodnich w zaraniu dziejów, Słowianie wschodni bowiem już dawniej przesunęli się ku wschodowi, a Słowianie południowi już w III w. po Chr. przekroczyli Karpaty, przesuwając się ku obecnym swym siedzibom²).

Za utożsamieniem ojczyzny Prasłowian z zasięgiem kultury łużyckiej przemawiają jednak jeszcze inne fakty. Jak wiadomo, Słowianie wczesnohistoryczni należą w znacznej większości do rasy nordyjskiej, zatem kolebkę Prasłowian należy umieszczać w pobliżu nordyckiej prowincji antropologicznej, a ze względu na pierwotną wspólnotę językową bałtosło-wiańską lub w każdym razie bardzo bliskie pokrewieństwo językowe Słowian z Bałtami, pierwotnych siedzib Słowian należy szukać w pobliżu prakolebki Bałtów, którą dość powszechnie umieszcza się nad wschodnim Bałtykiem. Niema zaś żadnej kultury przedhistorycznej, odpowiadającej tak dalece powyższym postulatom, jak kultura „łużycka". Jeżeli zaś uwzględnimy jeszcze, że Ilirowie, którym większość prehistoryków niemieckich przypisuje kulturę „łużycką”, mieszkają w okresie swego wystąpienia na widownię historyczną nad wschodnim Adriatykiem a główna ekspansja kultury „łużyckiej" idzie wyraźnie w kierunku wschodnim i że już w IV okresie epoki brązowej cmentarzyska kultury „łużyckiej" dochodzą aż do zachodniego Wołynia, to hipoteza Kossinny o ilirskim charakterze tej kultury nie da się absolutnie podtrzymać, tym więcej, jeżeli uwzględnimy stosunkowo silny udział kultury trzcinieckiej w wytworzeniu się kultury „łużyckiej".

Uczeni radzieccy nie sprzeciwiają się zaliczaniu ludności kultury łużyckiej do przodków Słowian, przyjmują jednaką że^ Słowianie powstali dopiero na przełomie naszej ery. ze stopienia się różnych plemion, z których najważniejsze były ludy mieszkające nad środkowym Dnieprem, nadwiślańscy Wcncdzi j plemiona lugijskie nad górną Odrą (por. T. Ń. Tr^liakow: Wostocznosławianskijc plcinena. Moskwa, 19-18, sir. 20—22 i 56),

89