prapol082

Chełmińskiej. Jeden oddział Scytów zapędził się aż na Łu-życe. Dowodzą tego bogate znaleziska złote z Witaszkowa, w pow. gubińskim (ryc. 32), stanowiące zapewne wyposażenie pośmiertne wodza scytyjskiego, zabitego w czasie wyprawy. Składały się one z ozdób złotych, części uzbrojenia i uprzęży końskiej. Scytom udało się zaskoczyć i zdobyć w niespodziewanym napadzie liczne grody kultury łużyckiej, o czym świadczą znajdowane wśród zgliszczy tych grodów typowo scytyjskie brązowe trójgraniastc grociki strzał (Sobótka i Strzegom na Śląsku, Polanowice, pow. gubiriski, Kargowa, pow. babimojski, Kruszwica, Kamieniec, pow. toruński). Inny charakter mają scytyjskie brązowe kolczyki gwoździo-wate doc erającc do Polski drogą wymiany handlowej. Zadomawiają się one w grupie tarnobrzeskiej kultury łużyckiej a w pojedyńczych okazach dochodzą aż do Małopolski zachodniej (Świdnik, pow. limanowsk). na Mazowsze (Gine-tówka, pow. grójecki) i na Kujawy (Kol. Dębice, pow. nie-szawski). Najazd Scytów przyczynił się do w elkiego wyniszczenia kraju i znacznego zubożenia ludności prasłowiańskiej i ułatwił zajęcie kraju przez ludność kultury pomorskiej.

Okres lateński (przedrzymski)

od 400 przed Chr. do nar. Chr.

Drugi okres epoki żelaznej określamy zwykle jako lateński od miejscowości La Tene nad jeziorem Ncuchatel w Szwajcarii, gdzie odkryto celtycką osadę warowną z środkowej fazy tego okresu z licznymi charakterystycznymi znaleziskami. Ponieważ zaś okres ten wyprzedza bezpośrednio okres rzymski, nazywa się go też nieraz ckresem przedrzymskim. Dzielimy okres lateński na trzy podokresy: starszy (od 400—250 przed Chr.), środkowy (od 250—100 przed Chr.) i m ł o d s z y (od 100 przed Chr. do nar. Chr.). We wczesnym podokresic lateńskim ludność kultury pomorskiej w dalszym ciągu rozszerza się w kierunku południowo-wschodnim kosztem ludności kultury „łużyckiej" i nebawem podbija większą część zamieszkanego przez nią obszaru. Mieszając się jednak z ludnością tubylczą rychło zatraca swą kulturę i widocznie rozpływa się w obcym otoczeniu. Jako wynik skrzyżowania się obu kultur powstaje kultura grobów kloszowych. W IV w. przed Chr. zjawia się na górnym i środkowym Śląsku ludność celtycka, przybywająca z poza Sudetów, która zajmuje następnie także dorzecze górnej Wisły.

Jednakże silniejsze wpływy wytworzonej przez Celtów kultury lateńskiej zaznaczają się u nas dopiero na przełomie II i I w. przed Chr., tzn. w początku późnego podekresu lateńskiego, gdy w poprzednich dwóch fazach przeżywają się u nas na ogół jeszcze formy kultury halsztackiej. Dlatego scharakteryzujemy najpierw podokresy wczesny i środkowy okresu lateńskiego, a odrębnie zajmiemy się podokresem późnym. W Prusach Książęcych — z wyjątkiem szerokiego pasa na prawym brzegu Wisły — żyje w okresie Lateńskim nadal ludność bałtyjska, przodkowie Prusów.

Wczesny i środkowy podokres lateński (400—100 przed Chr.)

Celtowie w Polsce południowej Celtowie, zamieszkali pierwotnie w Niemczech południowych i środkowych, między. Renem a Labą i szerzący się stamtąd już wcześnie w kierunku zachodnim, przeżywają w IV i III w. przed Chr. nowy okres swej wielkiej ekspansji. Dotarłszy już około r. 500 przed Chr. do południowej Francji, przekraczają w początku IV wieku Alpy i zajmuią nizinę północnowłoską a stamtąd w r. 390 pod wodzą Brennusa posuwają się aż pod mury Rzymu. Równocześnie zaś inne gromady Celtów wzdłuż Dunaju docierają do Czech ' Moraw, a w ciągu IV wieku wdzierają się przez przełęcz Kłodzką i Bramę Morawską do Polski, zajmując urodzajne ziemie lessowe Śląska środkowego oraz lewobrzeżną część Górnego Śląska. Stąd czy też z Moraw przechodzą w ciągu III wieku przed Chr. do Małopolsk , gdzie osiedlają się w górnym dorzeczu Wisły. O pobycie Celtów tutaj mogłaby świadczyć także nazwa dopływu górnej Wisły: Nida, powtarzająca się nad górnym biegiem Renu i Dunaju o ile utrzyma s ę pogląd Rozwadowskiego o jej charakterze celtyckim, co Lchr-Spławiński kwestionuje. Mniej pewna jest obecność drobnej grupy Celtów na Kujawach, dokąd mogli oni dotrzeć w dół Wisły i gdzie również spotykamy nazwę rzeczną, której Rozwadowski przypisuje pochodzenie celtyckie: Mień (por. Men v/ Niemczech południowych). Około potowy III w. przed Chr. odłam Celtów posuwa się wzdłuż Dunaju ku Czarnemu Morzu, przy czym część ich osiada na Węgrzech i w Siedmiogrodzie, a inni na Ukrainie. Zetknąwszy się w południowej Francji z wpływem cywilizacji greckiej, promieniującej z ich

157