prapol095

zwężonych), to jednak formy niektórych naczyń i wspomniany wyżej ornament guzowy świadczy o związku tej ceramiki z naczyniami kultury pomorskiej. Niektóre typowe formy ceramiki tej kultury no. pokrywy wpuszczane z zakładką, przetrwały nadal na Pomorzu i w ziemi Chełmińskiej bez zmiany do późnego okresu lateńskiego. Oprócz tych form miejscowych spotyka się na Pomorzu niektóre typy południowe, charakterystyczne dla grupy przeworskiej, np. odwrotnie gruszkowate naczynia z cylindryczną- szyjką i wywiniętym brzegiem (np. Karlikowo, pow. kartuski, Oksywia, pow. morski, Bystrzec, pow. kwidzyński, Nowawieś Król., pow. sztumski), garnki dwuuszne (Skowarcz, pow. gdański, Wilembark, pow. malborski. Oksywia, pow. morski gr. 91, Lubieszewo, pow. Wielkie Żuławy) i misy z wcięciem pod krawędzią (np. Skowarcz i Wilembark), które łączyć należy z dopływem ludności grupy przeworskiej.

Przemyśl metalowy

W przeciwstawieniu do mało urozmaiconej ceramiki przemysł metalowy grupy oksywskiej jest bogato rozwinięty. Zyskał on w późnym okresie lateńskim nowe możliwości rozwojowe, ponieważ i na Pomorzu zaczęto teraz przetapiać żelazo na miejscu rudy darniowej, jak tego dowodzi odkrycie pierwotnych piecy do topienia żelaza (dymarek) w okolicy Gdańska. W ten sposób uniezależniono się od dostawy surowca z południa. Ludność grupy oksywskiej wytworzyła przede wszystkim różne sobie tylko właściwe formy broni. Obok mieczy obosiecznych, wzorowanych na późnych mieczach celtyckich z prostym jelcem wyrabiano tu miecze jednosieczne (tabl. XVIII, 7), najwidoczniej rozwinięte z podobnych mieczyków kultury pomorskiej. Tkwiły one w pochwach z dwóch deszczułek drewnianych spojonych kilku skuwkami żelaznymi (tabl. XVIII, 19) i zakończonych szerokim okuciem dolnym (tabl. XVIII, 20). Dalszą charakterystyczną broń grupy oksywskiej stanowiły dziryty z zadziorami a specjalnością tej grupy były też przejęte od Celtów groty oszczepów z wycinanymi brzegami (tabl. XVIII, 15), które tylko w kilku okazach jako import dostały się na obszar grupy przeworskiej. Także większość grotów z wytrawianymi ornamentami stanowi wytwór pomorski, przy czym występują tu motywy w grupie przeworskiej nieużywane, np. wypukłe zgyzaki poprzeczne, motywy gwiaździste, try-kwctry, swastyki itd. Wśród okuć tarczy formą pomorską są umba z krótkim, ostrym lub dłuższym, tępo Uciętym kolcem oraz imacze z czterema płytkami do nitów. Z narzędzi szczególnie typowe dla grupy oksywskiej są brzytwy półkoliste, noże sierpikowate z rozmaicie ukształtowaną rękojeścią, przęśliki plaskocylindryczne z piaskowca, oraz gliniane ich naśladownictwa, a z przyborów toaletowych szczypce z rurkowatym rozszerzeniem uchwytu. Inny rodzaj szczypiec z trójkątnie rozszerzonymi końcami a także brzytwy pól-księżycowate i półkoliste stanowią dziedzictwo kultury pomorskiej.

Także w zakresie ozdób panuje w grupie oksywskiej większe bogactwo niż na południu. Powstało tu np. wiele nowych form, których nie sposób tu wszystkich wymienić. Do najtypowszych form wŚTÓd zapinek typu środkowolateri-skiego należą okazy żelazne z trójkątnym kabłąkiem, brązowe i żelazne okazy z wysokim kabłąkiem, górną cięciwą i bardzo długą nóżką odgiętą, sięgającą aż do sprężyny oraz żelazne zapinki z trapezoidalną ramą nóżki, rozwinięte z importowanych fibul hanowerskich Z fibul o konstrukcji późnolaleń-skiej charakterystycznymi formami pomorskimi są żelazne okazy z trójkątnym kabłąkiem (tabl. XVIII, 12), żelazne zapinki z główką miseczkowatą, wzorowane na sprowadzanych zapinkach celtyckich (por. taki okaz z Chełmna), żelazne zapinki z wygiętym kabłąkiem i górną lub dolną cięciwą oraz brązowe okazy z esowatym kabłąkiem i dolną cięciwą. Podobna oblitość form panuje też wśród klamer do pasa. Formami ściśle miejscowymi są żelazne klamry czworograniaste i brązowe taśmowate z końcami odgiętymi w przeciwnych kierunkach (tabl. XVIII, 10), żelazne klamry trójdzielne złożone z dwóch taśm połączonych kółkiem, pofwstałe z dwudzielnego pierwowzoru bomholmskiego, dalej pochodne od nich, bardzo okazałe, nieraz brązowe klamry trójdzielne (tabl. XVIII, 14), wreszcie żelazne klamry z zawiasami, jedyny typ, który' rozszedł się szerzej na terenie grupy przeworskiej. Także na obszarze grupy oksywskiej klamry do pasa pod koniec okresu lateńskiego zaczynają .ustępować miejsca sprzączkom okrągłym. Podobnie jak ludność grupy przeworskiej także przedstawiciele grupy oksywskiej sprowadzali za pośrednictwem Celtów naczynia brązowe, np. italskie wiadra z uchami w kształcie delfinów, a poza tym z obszaru retyc-kiego w Alpach wiadra z trapezowatymi uchami i z niewia-

183