prapol122

u plemion polskich (Ślężan, Wiśla-n i in.) ustrój grodowy, skoro ilością grodów mierzyło się siłę i znaczenie poszczególnych plemion zachodniosłowiańskich. Grody budowane były zbiorowym wysiłkiem całej okolicznej ludności, która miała z nich korzystać. To też po zbudowaniu grodu musiała ona ponosić pewne ciężary, mianowicie dostarczać ludzi do załogi, żywności dla jej utrzymania oraz materiałów potrzebnych do naprawy i obrony grodu.

Rolnictwo i hodowla zwierząt

Już sam fakt skupiania się grodów na najurodzajniejszych ziemiach wskazuje na rolniczy charakter ludności, która je zbudowała, a jeszcze wyraźniej dowodzą tego znaleziska w samych grodach. Badania nad szczątkami roślinnymi z grodów prapolskich wykazały, że przodkowie nasi siali najliczniej proso, a poza tym pszenicę zwyczajną i drobnoziarnistą, jęczmień czterorzędowy, żyto i owies zwyczajny, uprawiali też rośliny oleiste: len, konopie i mak, rośliny strączkowe jak groch, bób i soczewicę, oraz ogórki. Dane językowe wskazują też na znajomość rzepy i czosnku. Hodowali wreszcie rozmaite drzewa owocowe: jabłonie, grusze, śliwy (lubaszki i węgierki), wiśnie (szlachetne i karłowatej, brzoskwinie przejęte może z zachodu i wiśniośliwę' (prunus cerasifera), zapożyczoną ze wschodu. Poza rolnictwem drugą podstawą gospodarki prapolskiej była hodowla zwierząt. Zbadanie ogromnej ilości kości zwierzęcych, znajdowanych w najstarszych grodach polskich jako odpadki kuchenne, wykazało, że tylko bardzo nieznaczny odsetek (w Biskupinie l,74°/o, w Poznaniu l,2°/o_f a w Gnieźnie nawet tylko 0,28°/oj stanowią tam kości zwierząt dzikich, reszta zaś pochodzi od zwierząt domowych. Pierwsze miejsce w hodowli zajmowała Świnia domowa. Zwierzęta te trzymano głównie dla słoniny i dla tego zabijano najczęściej dopiero pod koniec drugiego roku życia lub później. Ważną rolę odgrywało też bydło typu krótkorogiego, hodowane przede wszystkim dla mleka. Znacznie rzadziej występują owce dwóch różnych ras, chowane dla wełny', kozy, konie średniego wzrostu, psy i koty, ostatnie niedawno dopiero przyjęte z południa lub wschodu. Wykopaliska gnieźnieńskie poświadczają też znajomość drobiu, mianowicie zaś kur i gęsi. Z hodowlą zwierząt domowych • łączy się też ściśle chów pszczół, trzymanych w barciach po lasach. Bartnictwo dostarczało miodu, służącego do słodzenia potraw w miejsce dzisiejszego ciikru i do wyrobu ulubionego napoju, a także wosku. Miód sycony pito m. in. na dworze Attyli, a słowiańska jego nazwa (medos) zapisana około połowy V w. po Chr. świadczy o zapożyczeniu tego napoju od Słowian, przybyłych spoza Karpat, a ujarzmionych przez Hunnów.

Rybołówstwo i myślistwo

Rybołówstwo odgrywało tylko nieznaczną rolę w gospodarce prapolskiej, szczątki rybie stanowią bowiem bardzo nieznaczny odsetek wśród odpadków kuchennych z VII— IX w. Najczęściej poławiano sumy, jesiotry i szczupaki, rzadziej karpie i inne ryby. Rybołówstwem zajmowała się tylko drobna część ludności osiadła nad jeziorami, rzekami czy na wybrzeżu morskim, skupiona nieTaz w specjalnych osadach rybackich. Dcpiero przyjęcie chrześcijaństwa zwiększyło spożycie ryb w związku z postami. Także łowiectwo, podobnie jak już kilkanaście wieków wcześniej u Prasłowian wczesnej epoki żelaznej (w Biskupinie), miało tylko niewielkie znaczenie w zdobywaniu pożywienia. Jak wynika z podanego wyżej niskiego odsetka kości zwierząt łownych wśród ogółu kości zwierzęcych znajdowanych w grobach prapolskich,’ przeciętny mieszkaniec Polski ówczesnej nie zajmował się myśliwslwem w wyższym stopniu niż dzisiejszy włościan polski. Uderza, że szczególnie szczątki tzw. grubego zwierza, a więc niedźwiedzia, łosia, żubra i tura są niesłychanie rzadkie w osadach, mimo że niedźwiedź ceniony był dla swego-futra i swych smacznych łap i dawał się też nieraz naszym przodkom we znaki, podbierając im miód z barci i porywając przychówek z trzód. Natomiast częściej były przedmiotem łowów dziki i jelenie, tępione za wyrządzanie szkód w polach, ostatnie zaś łowiono jeszcze ze względu na rogi, służące do wyrobu rozmaitych narzędzi. Rzadziej zaś polowano na bobry, cenione dla tłuszczu uchodzącego za leczniczy, na samy, zające i ptactwo dzikie. Poza młodzieżą, chwytającą ptaki na lep i łowiącą zające i inną drobną zwierzynę w sidła czy paści, oddawały się w Polsce przepiastowskiej łowiectwu tylko niewielkie części ludności dorosłej. Polowali książęta i ich drużyny, zajmowali się łowami mieszkańcy pewnych osad, zobowiązanych do dostawy zwierzyny dla dworu książęcego czy załogi grodów, a poza tym przygodnie ludzie czujący żyłkę myśliwską. Podobnie jak współczesna ludność

239