prapol125

Wielkopolska i Pomorze puszczami nadnoteokimi, a podobne puszcze odgradzały też Śląsk od Łużyc, oraz terytorium Mazowszan od Wiślan.

. Gospodarka

Podstawę gospodarki w podokresie wczesnopiastowskim stanowi nadal rolnictwo i hodowla zwierząt domowych, a inne zajęcia jak bartnictwo, rybołówstwo i myślistwo odgrywały tylko rolę dodatkową. W związku z przyjęciem chrześcijaństwa Polska zaznajamia się z nowymi roślinami uprawnymi, np. z krzewami i drzewami owocowymi hodowanymi przez klasztory, jak winorośl, trześnia i orzech włoski, z różą i innymi kwiatami oraz z rozmaitymi warzywami, jak marchew i rzodkiew a zapewne także cebulą i kapustą. Mnisi ulepszyli też uprawę roli, zapoczątkowali na większą skalę hodowlę ryb w stawach i zaczęli budować pierwsze młyny wodne. Ludność prapolska mieszkała w zwartych osadach, zaludniając najczęściej ziemie wybitnie urodzajne, np. czarnoziemy Kujaw i ziemi Chełmińskiej oraz gleby lessowe Śląska i Małopolski. O formie osad jeszcze niewiele możemy powiedzieć, ale badania wykopaliskowe stwierdziły istnienie ulicówek (Dobre, pow. nowogardzki na Pomorzu szczecińskim) oraz o k o 1 n i c (Siedlemin, pow. jarociński i Parsęcko, pow. szczecinecki na Pomorzu szczecińskim).

Grody wczesnopiastowskie

I teraz osady skupiają się około grodów. Ale od połowy X w. w miejsce prostych ostrokołów i rowów obronnych (fos) zaczęto wznosić szerokie wały drewniane o ściśle rodzimej konstrukcji, której autorstwo przypisać należy najprawdopodobniej Mieszkowi I. Budowano je z wielu warstw bierwion układanych na przemian w poprzek i wzdłuż kierunku wału i spoczywających na podwalinach z potężnych kłód z hakami, utworzonymi z krótko uciętych grubych gałęzi. Te poprzeczne kłody z hakami, mające za zadanie przytrzymywanie podłużnych bierwion wału, w niektórych grodach występują w dwóch, a nawet pięciu warstwach ponad sobą (Poznań), przy czym w Poznaniu wał od strony zewnętrznej wypełniony był kamieniami tworzącymi ścianę od 4—8 m szeroką (ryc. 43). O obronności grodów wczesno-.piastowskich i o olbrzymim wysiłku użytym do ich budowy świadczy fakt, że wał grodu gnieźnieńskiego był u podstawy około 13 m szeroki, w grodzie poznańskim wał miał ponad 20 m szerokości, a ślady konstrukcji drewnianej zachowały się tu w jednym miejscu aż do wysokości 5 m. Do grodu wiodła jedna lub kilka bram, ponad którymi Lub w których sąsiedztwie znajdowały się zapewne wieże obronne, zwane samborzami. Bramę taką, 2,50 m szeroką, odkryto w grodzie prapolskim w Kłecku, w pow. gnieźnieńskim, a podwaliny wieży obronnej stwierdzono w grodzie 4 w Santoku. Kształt grodu jest najczęściej kolisty lub owalny, rzadziej wieloboczny. Grody budowane na krawędzi urwisk lub nad brzegami jezior mają nieraz kształt podkowiasty, inne znó\y, wznoszone na wyniosłych cyplach lądowych lub na półwyspach wystarczało zabezpieczyć tylko że strony łatwo do-

245