psych6

METODY WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII 49

sami niejako obcego języka i uczymy naszego języka drugą osobę. W tym sensie wywiad jest wzajemnym uczeniem się. To uczenie się angażuje obydwie rozmawiające ze sobą osoby. Inaczej mówiąc, w dobrze prowadzonym wywiadzie mamy zawsze do czynienia ze wzajemnym poznawaniem się. Nie znaczy to oczywiście, że prowadzący wywiad ma tyle samo powiedzieć o sobie, ile chce się dowiedzieć o badanym. Musi jednak przygotować się na podobne pytania ze strony badanego, jakie sam pragnie mu postawić. Wydaje się, że postawienie sobie najpierw tego pytania, które chce zadać rozmówcy, i próba odpowiedzi na nie jest okazją do poznania jego poprawności czy trudności.

Wywiad najlepiej jest prowadzony wówczas, kiedy otrzymujemy odpowiedzi bez pytania o nie. Chodzi o to, aby pobudzić osobę badaną do wypowiedzenia się na jakiś temat, pozostawiając jej pełną swobodę. Naszym zadaniem w tym wypadku będzie umiejętne wsłuchiwanie się w to, co ona mówi. Kolejne pytania mogą mieć wówczas charakter upewniania się, czy sami dobrze usłyszeliśmy i zrozumieliśmy wypowiedź.

Streszczenie

Metody psychologiczne opierają się na obserwacji względnie samoobserwacji. Nawet jeśli weźmiemy pod uwagę pewne spekulacje, grawitujące w kierunku filozofii, to i tutaj nierzadko u początków jest obserwacja. Spekulacja służy zrozumieniu tego, co się zaobserwowało.

Odmianą samoobserwacji jest introspekcja, czyli,.przypatrywanie się” własnym stanom psychicznym. „Unaukowienie” psychologii nastąpiło z momentem połączenia samoobserwacji z obserwacją. Z tym spotykamy się po raz pierwszy w pracowni psychologicznej W. WUNDTA. Podejście takie było oparte na założeniu, że przeżyciom psychicznym towarzyszą pewne procesy fizjologiczne.

Bardzo skrupulatną obserwacją jest eksperyment. Celem uściślenia (obiektywizacji) obserwacji wprowadza się weń pomiar tzw. zmiennych, czyli bodźca i reakcji, a czasami tzw. zmiennej pośredniczącej, czyli stanu psychologicznego badanej osoby.

Formą rozbudowanej samoobserwacji jest ankieta czy kwestionariusz. W tym przypadku osoba badana dokonuje samoobserwacji ukierunkowanej nie tylko na opis własnych przeżyć, ale także swoich zachowań, oczekiwań, poglądów, itp.

Kombinacją obserwacji, ankiety i kwestionariusza jest test psychologiczny. Od innych metod różni się on punktem odniesienia. W teście bowiem widzimy jednostkę na tle grupy w tym sensie, że porównujemy jej zachowanie (wyniki testowe) z przeciętnym zachowaniem (z wynikami średnimi) dzieci, młodzieży czy dorosłych.