Psychologia ogólna27

od innych slresorów. Po picrws/c. są /n;ic/.nic słabsze niż. pozostałe dwa typy. Nagromadzone, po pewnym czasie mogą Sianowie poważne zagrożenia. ale pojedynczo na ogól nie wyrządzają większej szkody. Po drugie. są chroniczne. Ich wpływ ulrzymuje się przez dłuższy okres, a skmki działania pojawiają się stopniowo. Dlatego zamieszkiwanie w ha rdzo hałaśliwym sąsiedztwie nie musi stanowić zagrożenia. Oznacza to. że łatwo stawie czoło jednokrotnemu kontaktowi z. hałasem i nie jest on niebezpieczny. Jednak hałas nie jest najczęściej zjawiskiem jednorazowym. Zwykle się powtarza i może to trwać niezmiernie długo. YV tym kontekście pogląd, iż sytuacja ulega poprawie, może nie mieć zastosowania: moment poprawy może nigdy nie nastąpić, ponieważ sytuacja pogarsza się powoli. Ludzie radzą sobie z. pojedynczymi przypadkami hałasu, nawet nie dającego się opanować (Cilass. Singer. 1972). ale skumulowane elekty długotrwałego, uporczywego działania hałasu wydają się poważniejsze (Cohen. 19X0).

Do innych chronicznych stresom w należą: brak zadowolenia z. pracy, problemy z sąsiedztwem oraz. dojeżdżanie do pracy. Dokonując oceny kolejnego typu slresorów chronicznych. Thorell. Knox. Svensson i Wallcrt f^l>X5) zwrócili uwagę, że wzrost skurczowego ciśnienia krwi jest większy wśród osób wykonu jących zawody o wysokich wymaganiach, a niskiej kontroli (np. kelnerzy, kierowcy, kucharze) niż wśród osób pracujących w warunkach większej kontroli i mniejszych wymagań. Co więcej. Karasek i współpracownicy sformułowali pogląd, że stres związany z pracą, w której stawia się wysokie wymagania przy niskiej kontroli, ma związek z podwyższonym ryzykiem zachorowania na choroby układu krążenia (Karasek. Theorell. Schwaitz, Pieper. Alredson. 19X2). Frankenhaeuser (\iyVaz ze współpracownikami) również dowodziła, że stres zawodowy, podobnie jak produkcja kale-cholamin. palenie papierosów i siedzący tryb życia, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób krążenia (np. Frankenhaeuser. Johansson. 19X2).

Należy leż zauważyć, żę korzyści płynące ze wsparcia społecznego, ułatwiającego radzenie sobie, mogą nic być tak ważne przy tym rodzaju slresorów. Nawet jeśli dotykają one wielu ludzi, okres i siła oddziaływania na pojedynczą osobę mogą być zbyt krótkie, aby powstała potrzeba afiliacji lub wsparcia. Dojeżdżanie do pracy w tłumie to tylko chwilowy kontakt ze stresem, który jednak nie jest poważny i można z nim sobie poradzić (choć w miarę upływu czasu może to być coraz trudniejsze).

Podsumowując, slrcsory środowiskowe lub inaczej codzienne trudności są chroniczne i dotykają ogromną liczbę ludzi na poziomie indywi-d ualnym. ale występując pojedynczo, nie wymagają wielkiego wysiłku.

bv sobie z. nimi poradzić. Jednak kumulowanie stresu pr/e/ dłuższy czas może prowadzić do niespodziewanie poważnych konsekwencji. Regularne i przedłużone poddanie stresowi o slahym natężeniu może wymagać więcej reakcji adaptacyjnych niż uleganie innym stresorom. Stresors środowisko we na ogól prowad/;| do ograniczenia zdolności danej osoby. Sprawiając, że ludzie skupiają na nich swoją uwagę i wysiłki, mogą stopniowo zmniejszać indywidualną zdolność do radzenia sobie z nimi.

OCENA STRESU

1 .azarus ( 1975) podkreśla w swojej pracy rolę percepcji i oceny poznau czej w procesie reagowania na stres. Argumentuje, ze dopóki nie zauważymy zagrożenia, nie doświadczymy stresu. A zatem można by dowodzić, ze zwierzęta biorące udział w eksperymencie Selyego musiały dostrzec niebezpieczeństwo. zanim mogła się u nich pojawić reakcja alarmowa oraz. kolejne fazy GAS. W przytoczonym wcześniej eksperymencie Syminglon i współpracownicy (1955)dowiedli, że umierający pacjenci nie wykazywali żadnej reakcji stresowej, mierzonej aktywnością nadnerczy, dopóki pozostawali nieprzytomni, co potwierdziło tę hipotezę. Lazarus argumentuje, ze zablokowanie możliwości oceny sytuacji jako stresującej może zapobiec pojawieniu się reakcji stresowej.

Udowodni! on znaczenie czynników psychicznych w przebiegu stresu podczas ponad dwudziestu lat badań. W początkowej serii eksperymentów przeprowadzonych w lalach sześćdziesiątych wykazał, że zmiana interpretacji lub ocen przez osoby poddane działaniu stresora wywolvwała różne reakcje stresowe. W jednym z doświadczeń Lazarus. Opton. Nomikos i Rankin (1965) poprosili, aby badani obejrzeli makabryczny i wywołujący stres film o wypadkach w tarlaku, gdzie jeden z robotników ucina sobie palec, a inny ginie przebity deską. Podczas projekcji podawano różne wersie narracji. Jednej grupie powiedziano, że wydarzenia były upozorowane i nikt naprawdę nie został ranny. Kolejnej oznajmiono, że wydarzenia są prawdziwe. ale film przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa. Trzeciej grupie me udzielono żadnego wyjaśnienia. Wyniki dowiodły, ze oba zestawy instrukcji skutecznie zmniejszały pobudzenie w trakcie filmu w porównaniu z grupą. której nie udzielono wyjaśnień. Działo się tak prawdopodobnie dlatego, że instrukcje pozwalały oceniać film w mniej emocjonalny sposób.