s 270 271

To wszystko jednak będzie skuteczne wtedy, gdy dziecko w postępowaniu otoczenia znajdzie potwierdzenie prawd głoszonych przez książki i gdy sto* simek rodziców lub wychowawców do niego, poprzez słuszne ustalenie praw i obowiqzków, umożliwi rozwój jego uczuć społecznych. Nie pomoże słuchanie wierszy o porządku, gdy dziecku wolno bezkarnie śmiecić w domu czy na ulicy. Chłopice, któremu ciężko pracujący rodzice, mimo jego ośmiu lat, nic wyznaczają żadnych obowiązków, ,,bo to jeszcze takie dziecko", będzie ze Izami w oczach słuchał baśni o niedobrym synu, ale nie przeszkodzi mu to potem żądać nieraz w bardzo niegrzeczny sposób by matka obsługiwała go na każdym kroku.

Szacunek i entuzjazm do pracy, wpajane przez książki, skuteczniej wpłyną na psychikę dziecka, gdy rodzice właśnie laką postawę mają w stosunku do własnej pracy, a podobnie jest ze wszystkimi sprawami politycznymi, społecznymi i moralnymi.

Tak więc do dalszych, coraz bardziej samodzielnych stadiów lektury przechodzi dziecko / zasobem wewnętrznym, który jest wynikiem zarówno jego zadatków wrodzonych, jak i różnorodnych wpływów otoczenia. Od wychowania zależy w wielkiej mierze to, co dziecko z książek zrozumie i przyswoi sobie.

Jeśli mimo wszelkich trudności, głównie dzięki wpływowi rodziców, wewnętrzna postawa dziecka zarysowana jest w sposób właściwy, wówczas z różnorodnych książek nawet nie pod każdym względem dobrych może ono czerpać wartościowe treści, wzmacniające jego nastawienia uczuciowe i poglądy. Wolę walki społecznej może wzmacniać zapoznanie się z książkami Londona, Coopera czy Maya. Podobnie bohaterowie Verne'n, książki Dumasa i inne mogą wpływać na pogłębienie pożądanych cccii charakteru. Tym bardziej dotyczy to książek lak cennych pod względem wychowawczym, jak np. Opowieść o prawdziwym człowieku Polewoja, gdzie na plan pierwszy wysuwa się sugestywnie przedstawiona praca nad sobą, mocny charakter, wola i siła przekonań.

.....Bohaterowie Dumasa pisze Gorki rozpalali we mnie pragnienie

poświęcenia się dla jakiejś ważnej, wielkiej sprawy".⁴) Jakież to były te wielkie sprawy w Trzech muszkieterncli?! miłostki królowej lub intrygi dworskie. Wielkość nosił Gorki w sobie.

..Może to wyda się dziwne wspomina młoda dziewczyna ale to May urabiał mnie pod względem moralnym. Uwielbiałam Maya za sztachet' ność jego bohaterów".

Człowiek około pięćdziesięcioletni, członek PZPR, wyższy urzędnik Samopomocy Chłopskiej, syn kowala, samouk, mówi, że na Jego życic wielki wpływ miały książki Rodziewiczówny. „Przykład bohaterów wybijających się własnym przemysłem był niezwykle silny, zapalał wyobraźnię. Kto wie, co by ze mną było, gdybym nie trafił na Rodziewiczównę. Czytając te książki

) M. Gorki witfid ludzi. I. II, t. 20.

postanowiłem sobie, że muszę *>lę podciągnąć w górę. len wuihiiic man* t /i i iwan i inni to były postacie, które ukształtowały moje życie, nastawiły umie do dążenia do zdobycia Własnym wysiłkiem wykształcenia i pozycji życiowej. Dlatego do tej pnry mam wielki sentyment do Rodziewiczówny, mimo że obecnie zdaję sobie sprawę z naiwności tych książek. Ale mnie wy-wlfldczyly one wielką przysługę*'.

(idy wychowanie ukształtowało podstawy Charakteru i dziecko nadal ma mądrą opiekę wychowawczą, wtedy ujemne wpływy niełatwo znajdują punkt zaczepienia w psychice.

I na odwrót. Gdy takiej postawy nie ma dziecko, zagubione w chaosie różnych oddziałujących na nic wpływów, często szamoce się bezradnie, stając się w niektórych wypadkeh łupem wrogiej ideologii i aspołecznych tendencji.

Nasuwają się słowa Diderota: „Nie ma dobrych książek dla głupca; możliwe, że nie ma /lycli dla człowieka rozumu".

Opublikowany w „Nowej Kulturze" w 1053 r. Po mi (I ni k uczennicy, który wiele wówczas narobił hałasu, zawierał dobitne dowody na to, jak jednostka nic kierowana, pozbawiona wszelkiej ideowości. wyciąga / najbardziej wartościowych książek to. co łączy się z jej nastawieniem, / jej pragnieniem użycia, żądzą silnych wrażeń, niezależnie od ich jakości. Jeżeli warto przytoczyć tutaj kilka fragmentów z Pamiętnika, minio pewnej nieaktualno,ści przykładu, to dlatego że w wypowiedziach młodej dziewczyny jak pud szkleni powiększającym rysuje się problem, o który nam chodzi w rozważaniach nad czytelnictwem dzieci.

„Najdroższe jest dla człowieka życie. Jest ono dane tylko jeden raz i należy je tak przeżyć, żeby nie odczuwać piekącego bólu za takie przeżyte bez celu i żeby nie palii wslyd za nędzę i małostkowość w przyszłości..." cytowała autorka Pamiętnika po przeczytaniu Jak hartownio się sial, zaopatrując słowa Ostrowskiego następującym komentarzem:

„Wspaniałe zdanie! Ja leż postaram się zacząć lepiej żyć. Stosować się będę równie/ do słów Mickiewicza: „...Hej, użyjmy żywota, wszak żyjem tylko raz..."

A w dalszym ciągu Paml(lnika\

„Przeczytałam d/iś książkę Wichrowe ivzyór,:e. Bardzo ml się podobała, W ogóle lubię tzw. „niesamowite powieści". Morderstwa, szantaże, szpiedzy, gwałty, samobójstwa, truciciele, narkomani i miłość to najciekawsze tematy dla mnie".

„Może uda mi się zostać agentką luli szpiegiem. Bardzo bym chciała".

„Czytałam A/M/ Gwardię, rozpływając się / zachwytu. Szczególnie podobała mi się jedna z bohaterek: l.ubow Szewcowa zuchwała blondynka. Będę starała się być podobna do niej na każdym odcinku mojego życia nie tylko osobistego, ale i społecznego. Zawsze będę myśleć, czy tak by ona /robiła na moim miejscu".

„Chcę żyć życiem, jakie Ogląda się w teatrze, kinie czy czyta się W książkach..."

» 271 >