SAM)28

Pacjent z zamiarem samobójstwa lub samouszkodzenia

Pacjent z zamiarem samobójstwa lub samouszkodzenia

czas gdy usiłowanie samobójstwa (parasamo-bójstwo) oznacza nieskuteczną próbę samobójczą.

Rozmyślne samouszkodzenie jest jedną z pięciu najczęstszych przyczyn nagłych interwencji medycznych u kobiet i mężczyzn w Wielkiej Brytanii.

Upewnij się, że dobrze znasz czynniki ryzyka samobójstwa; często są tematem pytań egzaminacyjnych.

Bailanie pacjenta po próbie samobójczej

W porównaniu z populacją ogólną ryzyko popełnienia samobójstwa w ciągu roku po samouszkodzeniu wzrasta 100 razy. Stąd też niezbędne są dokładne badanie i ocena pacjenta. Niestety, psychiatria ma przed sobą jeszcze długą drogę, zanim możliwe będzie pewne przewidywanie ryzyka samobójstwa. Wyniki licznych badań wskazują jednak, że istnieją określone zmienne epidemiologiczne i kliniczne, które częściej występują u osób dokonujących samobójstw (zob. dalej); ważne jest, aby pamiętać o nich podczas badania pacjenta i oceny ryzyka. Pamiętaj, że ocena ryzyka samobójstwa jest niezmiernie trudna nawet dla doświadczonych psychiatrów; nie ma żadnego narzędzia, kwestionariusza czy skali do oceny ryzyka, które byłyby lepsze od badania klinicznego. Dokładna ocena ryzyka samobójstwa wymaga pełnego badania psychiatrycznego (zob. rozdz. 26), ze szczególnym zwróceniem uwagi na:

1.    czynniki ryzyka,

2.    tendencje samobójcze,

3.    ocenę stanu psychicznego,

4.    obecne oparcie społeczne.

Czynniki ryzyka samobójstwa Na ryc. 3.1 przedstawiono najważniejsze epidemiologiczne i kliniczne czynniki ryzyka samobójstwa.

Zaburzenia psychiczne U około 90% osób popełniających samobój. stwo można rozpoznać zaburzenie psychiczne. Przeprowadzone ostatnio pięcioletnie badanie wykazało, że zaledwie jedna czwarta samobójców w Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej w ciągu roku poprzedzającego samobójstwo miała kontakt z placówkami psy. chiatrycznej opieki zdrowotnej.

Należy zwrócić uwagę, że w grupie zwiększonego ryzyka samobójstwa znajdują się pacjenci niedawno wypisani ze szpitala psychiatrycznego, szczególnie w okresie pierwszych dwóch tygodni po wypisie. Na ryc. 3.2 przed-

Czynniki ryzyka samobójstwa

Czynniki epidemiologiczne: mężczyźni częściej popełniają samobójstwo (chociaż kobiety częściej podejmują próby samobójcze)

najwyższe wskaźniki samobójstw są wśród mężczyzn w wieku 19-34 lat rozwiedzeni > owdowiali > samotni bezrobotni lub emeryci niższe klasy społeczne mieszkający samotnie; społeczna izolacja

Czynniki kliniczne: zaburzenia psychiczne (zob. ryc. 3.2) wcześniejsze samouszkodzenia uzależnienie od alkoholu schorzenia somatyczne (szczególnie stany terminalne, przewlekłe stany bólowe lub schorzenia prowadzące do niesprawności) występowanie w rodzinie depresji, uzależnienie od alkoholu lub samobójstw ostatnio niekorzystne wydarzenia życiowe (szczególnie żałoba)

Ryc. 3.1. Czynniki ryzyka samobójstwa.

Związek między zaburzeniami psychicznymi a samobójstwem

Zaburzenie psychiczne    Uwagi

Depresja    najczęstsze rozpoznanie psychiatryczne (50-

! 80% wszystkich dokonanych samobójstw)

| ryzyko samobójstwa w ciągu życia wynosi 15%

i największe ryzyko w depresji z urojeniami Schizofrenia    ryzyko samobójstwa w ciągu życia wynosi

| 10%

i wysokie ryzyko: młody, inteligentny, bezro-| botny mężczyzna, z dobrym wglądem i i przebiegiem choroby z nawrotami

Uzależnienie od alkoholu j ryzyko samobójstwa w ciągu życia wynosi 3-4%

wysokie ryzyko: mężczyźni w starszym wie-I ku, trudności zawodowe, społeczna izolacja, wcześniejsze próby samobójcze często występuje jednocześnie depresja wysokie ryzyko: chwiejność nastroju, impul-sywność, agresywność, używanie szkodliwe alkoholu i innych substancji psychoaktywnych

5% wszystkich dokonanych samobójstw ! zwiększone ryzyko

Zaburzenia osobowości: antysocjalne (dyssocjalne) i graniczne (borderline)

Ryc. 3.2. Związek między zaburzeniami psychicznymi a samobójstwem.

Zaburzenia organiczne (otępienie, majaczenie, padaczka, urazy głowy) Zaburzenia lękowe i zaburzenia odżywiania

stawiono najważniejsze zaburzenia psychiczne związane z ryzykiem samobójstwa.

Alkohol nie tylko wywołuje depresję, ale także upośledza krytycyzm prowadzi do odhamo-wania, co zwiększa prawdopodobieństwo urzeczywistnienia zamiarów samobójczych. Ryzyko samobójstwa w ciągu życia wśród osób z problemami alkoholowymi wynosi około 3-4%, tzn. że jest 60-120 razy wyższe niż w populacji ogólnej.

Schorzenia somatyczne Każde schorzenie somatyczne ograniczające sprawność i sprawiające cierpienie może być czynnikiem usposabiającym do próby samobójczej łub ją wyzwalającym. U wielu chorych współwystępuje depresja, która może być skutecznie leczona. Niektórzy chorzy nie wykazują objawów zaburzeń psychicznych i świadomie podejmują decyzję, aby umrzeć (bardzo rzadko). Do najczęstszych przyczyn należą:

•    choroby z przewlekłym bólem,

•    choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. padaczka, stwardnienie rozsiane, choroba Huntingtona,

•    nowotwory, szczególnie sutka i narządów rozrodczych,

23