SANY3338

Łl. LICZBA

Standardowy rzeczownik ma liczby fleksyjną: wartość liczbowa danej w rzeczownikowej narzucana jest z zewnątrz tekstu i na ogól odpowiada oh cesze denotatu.

Można- przeprowadzić klasyfikację wszystkich form rzeczownikowych i pj* tu widzenia łączliwości z formami przymiotnikowymi o różnej wartości |j«,i. fleksyjnej.

YV zbiorze N rzeczownikowych form wyrazowyoh (indeksy wartości edpo. wiodnioh kategorii fieksyjnych dla prostoty pomijamy, nawet w wypadku for® jawnie homonimicznych):

/2/ -A* = {chłopiec, dzietoezynę, chłopca, ja, stoły, psa, okno, skrzypcami, pśóur, bliskością, nam, psy, dziewczyny, życiu, ty, okna, wujostwo, oknie, imienin, dziewczynach, chłopcy, stół, chłopców, wy...} można, wyodrębnić podzbiór Ji(Sg) form łączących się z formami przymiotnik*, wymi należącymi do A(sy) i podzbiór N(Pl) form o łączliwości z formami przymi*. tnikowymi należącymi do A(pl):

/3/ N{Sg) = {oAfop*>c, chłopca, psa, psie, stół, okno, dziewczynę, dziewczyny, bliskością, życiu, ja, ty, ...}

X(Pl) = {chłopcy, chłopców, psów, psy, stoły, okna, dziewczyny, dztewezyiuuj, skrzypcami, imienin, wujostwo, nam, wy, ...}

Zauważmy, że do zbioru K(Sg) należą formy rzeczownikowe mające wartoii tg liczby fleksyjnej, do zbioru N(Pl) — formy z fleksyjnego punktu widiena mnogie. Mamy tu więc do czynienia ze swoistym powieleniem indeksu: fonu* rzeczownikowa ina taką wartość kategorii licz-by selektywnej, jaka jai wartość liczby fleksyjnej. Reguła ta nie dotyczy w sposób ścisły rzeczowniki? I pluraZeAahtum (por. dalej). Natomiast identyczne przepisywanie indeiw? zachodzi w zakresie kategorii przy pud ku (por. podpunkt 1.2.).

Podzbiory 2?(Sg) i N(Pl) mają niepuste części wspólne z większością lek-semów rzeczownikowych. Istnieją jednak leksemy rzeczownikowe zawiera ją« wyłącznie formy wyrazowe jednego z tych podzbiorów, tzn. przecinając* eię albo ze zbiorem K(8g), albo ze zbiorem Ił (PI).

Leksemy rzeczownikowe typu BLISKOŚĆ, ŻYCIE, a także JĄ, TY, KTO można nazwać rzeczownikami singułarę tantum, mają one bowiem wyłącznie formy fleksyjne liczby pojedynczej i łączliwość wyłącznie z przymiotnikowymi formami wyrazowymi o wartości liczby pojedynczej (w wypadku Ieksemów JA, TY, KTO łączliwość z formami przymiotnikowymi jest mocno ograniczona). Porównajmy wypowiedzenia w poniższych parach:

/*/    /»/ Książka opowiada o dobrym życiu.

fb/ /I/ Książka opowiada o dobrych życiach.

/BJ    /a/ Uważam ciebie za dobrego.

/b/ * uważam ciebie za dobrych.

, . _jftTFnte dewiacyjny. Przyłączenie dowolnej formy liczby mtm do dowolnej formy kknemn TY (jeśli tylko wy, was,...

tekscmn S# ^di*i^{e rezD,tot} Akceptowany. Przykład

^wP^odP^uakcieP ^{w rai,}‘j-^scu ograbmy 8i#

ifił|SSH jest to wypowiedzenie w pełni poprawne, ^rzeczownikowe typu SKRZYPCE, IMIENINY, WUJOSTWO rzeczownikami plurale tantum. Dwa pierwsze mają z morfolo-dbWu widzenia wyłącznie podparadygmat liczby mnogiej, tzn. Silnię jat np- leksemy OWCA, BAtfA w liczbie mnogiej, i łączą się przymiotnikowymi należącymi do zbiorą Afp/). Leksem WUJOSTWO ■ 1110 wp^nwdz'^e morfologicznie zwykły rzeczownik rodzaju nijakiego: ffiZtfęjak Jeksem HRABSTWO w liczbie pojedynczej (jedyna różnica — ^r^hnioffO morfologiczna - zachodzi w biernika: wujostwa — hrabstwo), wfffl⁽.^v^° ⁸ ^^ormam' przymiotnikowymi typn A(pl). Porównajmy wypo-*l_Knin w poniższych parach:

/a/ Afo mam dobrych skrzypiec.

/b/ *nte wam dobrego skrzypiec /c/ *nie mam dobrej skrzypiec pl    /,Ę Urwał się kontakt z kochanymi wujostwem.

N *urwal się kontakt z kochanym wujostwem

Do fjpo plurale tantum zbliżają się leksemy MY, WY, które mają łączliwość -mitą ograniczoną — wyłącznie z formami przymiotnikowymi o wartości Herby mnogiej. Porównajmy przykłady:

/a/ Uważają nos za dobrych.

Ib/ *uwaźają nas za dobrego

Do problemu rzeczowników singulare tantum i plurale tantum wrócimy jeszcze w podpunkcie 1.3.

1.2. PRZYPADEK

Forma rzeczownikowa ma wartość przypadku tleksyjnego narzucaną przez inną formę wyrazową danego wypowiedzenia (np. przez formę czasownikową) lab — dotyczy to form rzeczownikowych nieakomodowanych — wybraną w wyniku działania bardziej skomplikowanych mechanizmów semantycznych.

Odziedziczoną wartość przypadka fleksyjnego forma rzeczownikowa przekazuje dalej - jako wartość przypadka selektywnego - formie przymiotnikowej. Jest to właśnie owo wspomniane wyżej powielenie indeksu. Wy-mienione w /2/ rzeczownikowe formy wyrazowe można pokiasyfifcowaó z punktu widzenia łączliwości z formami przymiotnikowymi o poszczególnych wartościach przypadkafleksyjnego. Otrzymamy siedem podzbiorów:    N(Qm), N(Dat),

163