SANY3348

komplikaoji opisu fleksyjncgo. Wartości Gen, Geni i Geng odpowiada/, tra™ różnym wymaganiom składniowym pewnych form wyrazowych; akomodtnrao, jest zawsze ten sam dopełniacz fłeksyjny (gen). Pamiętamy, te jeśli chośZ reprezentować wymagania akomodacyjne danej formy wyrazowej przez zbiory indeksów, to musimy rozmaicie nazwać różno pozycje, także i wtedy, gdy ą one wypełniane identycznie — stąd konieczność przyjęcia trzech różnych wartości: Gen, Geni, Geng.

Niektóre derywaty odczasownikowe nie dopuszczają przyimkn przes i biernika zamiast dopełniacza (por. przykład /63c/ z formą Icksemn PROŚBA i przykład pab/ z formą łeksemu SEN). W obu jednakże wypadkach wymaganie dopełnia-cza odpowiada mianownikowi selektywnemu formy osobowej bazowych ozmo*. ników PROSIĆ i ŚNIĆ. Porównajmy następujące przykłady:

/63a/    Oto jest prośba o pomoc.

(69/    Chłopiec prosi o pomoc.

/6-ła/    Spokojny sen Piotra dowodni zdrowia.

y 70/    Piotr śni.

Przy unkiem przez z biernikiem rządzą przedewszystkim regularnie derywowa-ne rzeczownikowe nazwy czynności (zwane odslowniksum lub gerundiami) od czasowników przechodnich (zob. niżej — punkt 4), np. SPRZEDAWANIE. Rząd przyimkowo-biernikowy mają również niektóre regularne odslownih od czasowników nieprzechodnich, np. NABAWIANIE SIĘ. Natomiast nieregularne rzeczownikowe nazwy czynności, np. SEN, PBOŚBA, na ogół nie dopuszczają konstrukcji typu przez W(Acc) — dlatego niepoprawne są wypowiedzenia /64b/ i /64c/.

Aby zebrać wszystkie ustalenia na temat własności składniowych rzeczownikowych derywatów odczasownikowych, spróbujmy przypisać poszczególnym lc-ksemom zbiory indeksów przypadka selektywnego i przyimkowośei. Pominiemy oczywiście wartość „własną” form tych leksemów, przekazywaną formom przymiotnikowym. Pominiemy również indeks Geni, gdyż — jak się zdaje -odpowiada on dopełniaczowi selektywnemu przysługującemu wszystkim formom standardowych leksemów rzeczownikowych; zapiszemy go tylko tam, gdzie dopełniacz alternuje z konstrukcją przyimkowo-biernikową. Wymagania składniowe rozważanych przez nas leksemów wyglądają następująco:

|P|    NABAWIANIE SIĘ (Geni a. przez Aco, Gen2)

SPRZEDAWANIE (Geni a. przez Acc, Geng, Dat)

PROŚBA 1 Acc)

SEN |

Trzeba dodać, że derywaty odczasownikowe dziedziczą niekiedy po bazowym czasowniku wymagania w zakresie innych kategorii gramatycznych. Na podstawie następujących przykładów:

1’llj    /a/ Jan chce przyjść.

b( Jana cM przyjście nie była nam na reke Jan miał ofcęć przyjść.    *'

fil Ufanie przeszkadza nam.

r^- Marnie glołm przeszkadza nam.

L • (jjjęĆ selektywny dopełniacz (Geni) i bezokoliez-(/»/»■    W*™* CZYTANIE (a także

/    nie ffszys&im - regularnym derywatom odczazowmkowym

RS czynności) -rząd przysłówkowy. Są to jednak wymagania .^iTflłdło i na ogół w bardzo specyficznych kontekstach.

pwskiera o wyższym stopniu regularności jest dziedziczenie ndniMMwmkowe wymagarmilDyJrazj zdaniowej i korelatyw-[Jm Przykłady:

>g Twierdzenie, ie mamy szanse, wydaje się mało uzasadnione, hi iii Zadręczali go pytaniem, kiedy odjeżdżają pociągi do Małkini.

fij Zadręczali go pytaniem o to, kiedy odjeżdżają pociągi do Małkini.

■fl Poniewczasie wystąpiłeś z radą, żeby się pośpieszył. tf/jsiJego rozwodzenie się nad tym, jaką ma żonę, było niesmaczne, fil *i^e9° rozwodzenie się, jaką ma żonę, było niesmacz/ne

Ti ich podstawie można postulować następujące opisy jednostek leksykal

ni    TWIERDZENIE (Źe, Ex)

PYTANIE (o Acc, Q, Fac)

RADA (Żeby, Ex)

ROZWODZENIE 8IĘ (nad Instr, Q, Obi)

Osytelnik z łatwością zinterpretuje powyższe napisy (por, punkt 9.3 rozdziału

/ m

Nie tylko rzeczownikowe derywaty odczasownikowe mogą mieć własne wymagania akomodacyjne. Dotyczy to również rzeczownikowych derywatów odprzymiotnikowych (typu SKŁONNOŚĆ, ODPORNOŚĆ, WIERNOŚĆ, PEWNOŚćl 'bycie pewnym czegoś’, PEWNOŚ02 'to, że coś jest pewne', CIEKAWOŚĆ), które mogą dziedziczyć — zwykle nie w całości — wymagania przymiotników bazowych (wymagania przymiotników będą opisane w następnym punkcie). Odnosi się to także do niektórych innych rzeczowników (np. MONOPOL, STOSUNEK, WYWIAD, ZABIEG). Na podstawie poniższych przykładów:

1791

m

/81/

mi

mi

mi

Nie pochwalam jego skłonności do dziewczyn.

Jan przewyższa Piotra odpornością na zmęczenie. Wierność Piotra własnym ideałom jest godna podziwu. Zakład nasz ma monopol na publikowanie sprawozdań. Stosunek Jana do urzędu przysparza mu kłopotów. Podobał mi się wywiad Piotra z reżyserem.

171