SANY3349

/®®/    Pewność, że Piotr tyje, pozwala jej wytrwać.

/86/    Pewnoić tego, że Piotr tyje, pozwala jej wytrwać.

/87/    Dręczyła go oieJcawoSć, kto przyjdzie.

/88/    /a/ Godne podziwu są jego zabiegi, żeby się podobać.

fb/ Godne podziwu są jego zabiegi o to, żeby się podobać.

możemy przypisać odpowiednim leksemom rzeczownikowym mutapafo, wymagań iii akomodacyjne:

/S9/    SKŁONNOŚĆ (do Gen)

ODPORNOŚĆ (na Aoo)

WIERNOŚĆ (Dat)

MONOPOL (na Aee)

STOSUNEK; (do Gen)

WYWIAD (z Instr)

PEWNOŚCI (Że, Ex)

PEWNOŚĆ2 (Gen, Że, Pac)

CIEKAWOŚĆ (Q, Ex)

ZABIEG (o Acc, Żeby, Fao)

Wymagania składniowe rzeczowników stanowią ważny i trudny problom składniowy, przede wszystkim ze względu na nieregularnośó (nieś eryjnośd - pot. Buttler, 1976). Fakty językowe, o których tu mowa, należą do szeroko pojętego pogranicza składni i frazeologii.

4. KATEGORIE SELEKTYWNE PRZYMIOTNIKA

Omówimy tu własności akomodaoyjne regularnych derywatów od-czasowniko wy cli (tzw. imiesłowów czynnych i biernych), leksemdw przymiotnikowych „relacyjnych ” oraz form stopnia wyższego i najwyższego.

Leksemy przymiotnikowe zwane tradycyjnie imiesłowami przymiotnikowymi czynnymi dziedziczą wszystkie wartości kategorii selektywnych bazowyoh leksemów -czasownikowych oprócz mianownika selektywnego. Obrazują to przykłady:

/90/    /a/ Chłopiec drzemie.

fb/ Widziałem drzemiącego chłopca.

J91/    /a/ Ludzie kupują nuty.

Ib/ Kupujący nuty korzystają z różnych ułatwień.

192/    /a/ Każdy dawał Marii kwiaty.

/b/ Wielu było dająoyoh Marii kwiaty.

193/    /a/ Choą wyjió.

Ohcą wódki.

__ntkie przymiotniki, rozważane tn leksemy są akomodowaoe %padJca, liczby i rodzaju przez nadrzędne wobec nich dystry-I j^^/^cWTOiJców. Bozważany tu wypadek akomodacji imiesłowu jfyf^ego prm formę rzeczownika jest bardzo podobny do wypadku

,_b/ u,lid Chcącym vyjM\ fftłtd chcącym wódki.

^rmy osobowej do formy mianownikowej: dochodzi tylko przypadek. Jrfcid uwagę, że denotacja konstrukcji złożonej z formy rzeczownika

i /^22a/ * /92b/). Dlatego właśnie rozważany obecnie typ przymiot-' ^jest tradycyjnie nazywany imiesłowem przymiotnikowym czynnym, „riednie leksemy będą indeksowane następująco:

^flionęgo z nim imiesłowu przymiotnikowego czynnego jest identyczna (geja formy mianownikowej tego samego leksemu rzeczownikowego i nz-; * nim formy osobowej czasownika bazowego dla imiesłowu¹ (por.

#1

DEZEMIĄCY (e) KUPUJĄCY (Acc) DAJĄCY (Acc, Dat) CHCĄCY (Jn/ a. f?«n)

Regularne leksemy imiesłowowe bierne — derywowane od odpowiednich (Biowmków rwanych przechodnimi (można sporządzić ich listę, zresztą bardzo otuerną) - nie dziedziczą wymagania mianownikowego ani biernikowego auownUa bazowego. Zamiast wymagania mianownikowego mają one wyma-gmeprzyimkaprzez i biernika. Natomiast biernikowe wymaganie czasownikowe podlega złożonemu przekształceniu w derywacie*. Mamy tu odpowiedniośó następującą: forma finitywna i wymagana przez nią forma biernikowa mają taką samą denotację jak forma imiesłowu przymiotnikowego biernego i akomo-dująca ją forma rzeczownika (dlatego właśnie przymiotnik taki jest tradycyjnie nazywany imiesłowem przymiotnikowym biernym). Pozostałe wymagania imiesłowu przymiotnikowego biernego są przejmowane od czasownika bazowego.

Istnieją też przymiotniki, które można konwencjonalnie i zgodnie z tradycją, choć nieadekwatnie, nazwać imiesłowami przymiotnikowymi biernymi nieregularnymi, Są one motywowane przez niektóre czasowniki zwrotne

1

Takie ścisłe odpowiediiiości są w faanrforasfjyjny® opisie składniowym nazywane transformacjami (tj. przekształceniami).

* Podobnemu przekształceniu moie tei podlegać wymaganie dopełnisesowelnb nanąd-nikowe. Ma to jednak miejsce u bardzo nielicznych ottaowników. np. PILNOWAĆ. STRZEC. KIEBOWAĆ, ADMINISTROWAĆ, por.:

Zolnierte strugą granie ojetgtng.

Granie* ojetgeny tą strteione pntt iotniertg. Dyrektor kieruje preedsigiiontwem. Preedsighioretwo jeet kierowane preet dyrektora.