scan0170

22. EKONOMIKA TECHNOLOGII BIOCHEMICZNYCH

Istotą procesów przemysłowych jest ich ukierunkowanie na wytwarzanie produktów zdolnych do wytrzymania konkurencji na rynku. Podstawowe znaczenie mają zatem zagadnienia ekonomiczne. Efektywność ekonomiczna technologii zależy od wielu czynników, wśród których należy wymienić rodzaj produktu i sytuację na rynku, rodzaj technologii i stosowanych surowców, organizacja produkcji, system podatkowy i pozapodatkowe sposoby wspierania produkcji stosowane w danym kraju.

Technologie biochemiczne można podzielić na kilka grup o wspólnej charakterystyce ekonomicznej.

Biotechnologie farmaceutyczne są to technologie wytwarzania produktów o wysokiej cenie jednostkowej, konkurującymi na rynku z produktami otrzymywanymi podobnymi metodami, na koszty istotny wpływ mają wysokie wymagania jakościowe oraz koszty wydzielania i oczyszczania produktów. Szczególnie wysokie są koszty przygotowania produkcji farmaceutycznej, obejmujące poszukiwanie odpowiednich drobnoustrojów, badania toksykologiczne, badania kliniczne itp.

Biotechnologie spożywcze — obejmują technologie wytwarzania produktów spożywczych takich jak wino, piwo, napoje fermentowane, sery. W technologiach tych obowiązują wysokie wymagania jakościowe zarówno co do nietoksyczności produktu, jak i specyficznych cech organoleptycznych. Cechą charakterystyczną tych technologii jest wykorzystywanie surowców naturalnych i ścisłe przestrzeganie receptur produkcyjnych. Produkty konkurują na rynku z innymi produktami tego samego rodzaju, otrzymywanymi zbliżonymi metodami.

Biotechnologie otrzymywania prostych związków organicznych obejmują zarówno produkty energetyczne, takie jak etanol, jak również wiele związków o różnorodnych zastosowaniach, takich jak: kwasy organiczne, aceton, butanol, aminokwasy. Koszty wytwarzania mają tu szczególne znaczenie, gdyż większość produktów wytwarzana jest masowo, zaś cena jednostkowa nie jest wysoka. Produkty te konkurują na rynku z tymi samymi związkami wytwarzanymi metodami chemicznymi - zwykle z surowców petrochemicznych.

Opłacalność produkcji biotechnologicznej zależy od lokalnych cen ropy naftowej i gazu, gdyż określają one koszty konkurencyjnych metod chemicznych.

Biotechnologie otrzymywania biomasy drobnoustrojów obejmują zarówno produkty sprzedawane na rynku spożywczym (drożdże piekarnianc), jak i stosowane jako pasze. Produkty te, zwłaszcza stosowane jako pasze, muszą konkurować z produktami otrzymywanymi tradycyjnymi technikami rolniczymi (np. soja). Wahania i zmiany na rynku pasz i produktów spożywczych w istotny sposób wpływają na ocenę efektywności ekonomicznej produkcji biomasy drobnoustrojów.

Biotechnologie preparatów enzymatycznych obejmują specyficzny i bardzo zróżnicowany rynek. Masowo produkowane preparaty enzymatyczne muszą być tanie, aby można było zapewnić ich powszechne stosowanie. Nakłada to określone wymagania na stosowane technologie i surowce. Preparaty enzymatyczne nie konkurują na rynku z innymi produktami, ale ich zastosowanie musi być konkurencyjne wobec innycłi, nieenzymatycznych technik przetwórczych. Enzymy specjalne, o wysokiej czystości mają charakterystykę rynkową podobną do produktów farmaceutycznych. Konkurencja występuje jedynie pomiędzy producentami zbliżonych produktów.

Biotechnologie ochrony środowiska mają zarówno swoją specyfikę biologiczną, jak i ekonomiczną. Podstawową kwestią są koszty utylizacji ścieków lub odpadów. Metody biotechnologiczne muszą konkurować z innymi niebio-logicznymi metodami oczyszczania i utylizacji, zapewniając efektywność przy dostatecznie niskiej cenie.

Rozwiązania techniczne rzutują przede wszystkim na koszty wytwarzania. W tym rozdziale przedstawione są podstawowe zagadnienia związane z kosztami procesów biotechnologicznych oraz ekonomicznym kształtowaniem technologii.

22.1 * Koszty wytwarzania

Koszty wytwarzania można podzielić na dwie podstawowe grupy:

-    koszty bezpośrednie, ponoszone w procesie przetwórczym,

-    koszty pośrednie, związane z funkcjonowaniem zakładu przetwórczego.

W tablicy 22.1 zestawiono bardziej szczegółową specyfikację poszczególnych rodzajów kosztów.

Udział poszczególnych rodzajów kosztów w ogólnym koszcie wytwarzania zależy od rodzaju technologii, specyfiki produktu i rynku, specyfiki lokalnego rynku surowców, polityki podatkowej i promocyjnej państwa, organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dalej omówione zostaną dokładniej te pozycje kosztów, które są bezpośrednio związane z techniczną realizacją procesu technologicznego.