scs44(1)

I

\

(

b. Charakterystyka tworzenia imperf. i zmian z tym związanych

1)    Czasowniki, których temat, inf. kończy! się na samogłoskę -ar. l'ib tworzyły imperf. za pomocą formantu !-av-b itd.. m>. bbra-ayb, glayola-ayb ‘mówiłem’, plaka--ayh, vide-ayb, krića-ayb < *krice-ayb {f ^ a po c, por. § 32, a, 1) itd.

2)    U czasowników z tematem inf. na spółgłoskę lub na inną samogłosko niż -a-

i -r- imperf. było tworzone od odpowiednio dostosowanej podstawy, zbliżonej do tematu na -ć- lub -a- (po ó, i’, l, 37, i</, /', //, r, /). i*0(1 stawa taka była brana z tematu praes. z wygłosem przekształconym na lub -a-, np. nes-S-ayb, nes-6-aSe itd. (por. temat inf. nes-, temat praes. uese-), dyign-6-ayb, dvign-£-ale itd. (por. tein. inf. dvignq-_t tern. praes. dvigne~), bija-ayz, bija-me < * bij-e-ayh, *bij-f-ale itd. (por. tein. inf. />/-, tern. praes. bije-) itd. Rdzenne spółgłoski l(, a w takich wypadkach przcehodzą w ź. zgodnie z prawem palatalizacji I (zol). § 12, b), np. reća-ayb < *rek-c-ayi,, reca-aW sC *rek-?-aye, moźa-ayi    *?nog-e-ayb, moźa-afe ó *mog-H-aye (por. tein.

inf.    mag-, tein. praes. mV~, może-) itp.

.i) Czasowniki koniug. 1.1 LJ^Óyęh temat -f- lub -a- powstał wtórnie w wyniku prześlą wk i spiiljdoski płynnej /. _s;t utoudoską, tworzą imperf. częściej od temaln praes, odpowiednio wydłużonego, np. holja-ay?. ^ *kolj-P-ayi, itd. (por. tein. praes. holje-) obok lila-ayb itd. (por. inf. k/ati < *kołti), bora-ayb ^ *borj-$-ayb itd. (por. tcm. praes. bor je-) obok bra-ayi itd. (por. inf. brafi ^ *borti).

Niektóre inne czasowniki koniug. III mogą mieć formy imperf. utworzone albo od tematu inf., albo od odpowiednio przekształconego tematu praes., np. meta-ayb, b.ubora-ayh itd., por. inf. metali, kuf>ovati -obok meUa-ayi,, kufmja-ay?> itd., por. praes. milę, mdleli, kupuje, hupujeli itp.

4)    Czasowniki koniug. IV z tematem -i- jednakowo występującym w inf. i praes. otrzymywały rozszerzający element -e~, do którego dochodziły odpowiednie zakończenia impei Inp.: yralii-nyb < *yva.li-f-ayh itd., por. yraliti, yral\), yvalili\ 1'ubl'a--ziyh ^ *ljti[>li-e-(iyt(o powstaniu / wslawncgo por. § lf>, 1), 8) itd., por. lubili, iublę, Vubili] pliyaźda-ayb < *priyndi-e-ayb (o zmianie dj w zd zob. § 16, b, 4) itd., por. priynditi, priynźdę, priyndiśi itp.

5) j Czasownik atematycz.ny byli, jesmjesi tworzył imperf. od postaci rdzennej bóiyb, brnie itd. W tym samym znaczeniu występowała forma aorystu bfyb,

br itd. (zob. § 22, c, 3).

[ hva czasowniki atematyezne z jałzenicm na spółgłoskę -d-, mianowicie jasti j dali, 1 wnrzyly Jmjierf. za pomocą rozszerzonego zakończenia dyb itp., np. jad--e-iiyb, jad-e-aSe, dad-e-ayb, dad-e-ase itd. U czasownika tej koniugacji vhiHi podstawą imperf. by! temat inf.: rtde-ayb, rófć-ase itd.

6)    Końcówkami osobowymi sensu stricto w formach , imperf. były: sg. 1. „-5,. 2. i 3. -e\ pl. I. -mb, l. -tc, 3. -y; dii 1. -vf., 2. -la, 3. -te. Odpowiadają one zupełnie końcówkom aorystu asygmntycznego (zob. § 22, b).

W tekstach scs. niekiedy zamiast zakończeń właściwych dla imperf. w 2. pl. i 3. du. -atole (-ćalete) oraz w 2. cłu. -ale.ta. (-ealela) trafiają się, zapewne pod wpływem aorystu syginatycznego, zakończenia -asie (-easle), -asta {-faula), np. bi,raastc, hbra-asta itp.

7)    Ze zjawisk fonetycznych oprócz, regularnej zmiany y w l przed e (nor. 2. i 3.

8-1

3

sg., 2. pl., 2. i 3. du.) procesy ściągnięcia san¹)

x formach imperf. należy wskazać na trafiające się niekiedy ogłosek sąsiadujących: aa S? a, la ^ l, np. hbrayb, bbrale

zam. hbraayb, bbraale, rtcslyj,, tieslle żarn. nenia/?,, neslale itp.

! Ćwiczenie 7

. Tekst poniższy ze

I    | I

względu na jery i sonanty zawiera formy nicnormalizowane, tzn. takie, jakie są poświadczone w zabytkach scs.

Zoqr. Mt.vil: (4) KAKO p£M€UJH 5pATO\/ Ct30€M0\/: OCT&8H H    C^HGUb

H7 OHGCC TBOerO H CG Bp^B-bNO tvb OU,t> TBOCMb. (5) AHUSSrtpG,    np^Blie

Bp^BbNO W7, OM6CG TBOero H TbrAA Oy^bpMLUH HgATW H CżGIbUb tf? OH6CG BpATA TBOGTO. (yjTA^miTe H OTBpi>?GTfb CA B AM'b. (13) BbN HA'feT£ ^7,'bK’blMH BpATbl. Z,ogr. MkVt: (l!i)HpoAM'B we rtrbBAMJ^ CA HA Nb(t'2n. NABOŻNA). H ^OTtjAUie ll CA/BHTH- M N6 MCAKAAUJG. (20)lipOA'l> BO BOTłllJG CA IIOANA... H ypAt3tAlUG H. It noCAOyUlAbA G TO MliNOTO TDOpt.AUJC H B'l> CA&Clh CCO CAOyUJAMIIC.

2. Wybrać i objaśnić wyrazy, w których występują jery oraz zmiany w zakresie

jerów; wskazać też, na z jerami.

Przykłady: sęlcci, (Zogr. IYlt. V) zacja jeru, por. także za{:

oboczności rdzenne samogłoskowe i spółgłoskowe związane

1, 4) •— c < i,\ c pochodzi z u w pozycji mocnej, tzw. wokali-diowaną formę starszą syćucb (jw., wers 5); prócz tego występują trzy zmiany fonetyczne: <* ^ k pod wpływem b (palat. I); c. ^ k pod wpływem

tegoż samego jeru (pala rekonstrukcja wyrazu ps

. III); b na końcu pochodzi z b wymienionego po miękkim r; i kolejność zmian: *S[>ki,kb *sylbkb ^ *sylwr, ^ *sylhCb ^ ^ sylccb\ G sg. *sękbfta ^ *sę<*bka ^ sęlbca ^ sęlca itd., por. paralelę polską sęczek : sęczka — wymiana e : o; objaśnić też deklinację rzeczownika.

praes. koniug. I, tcm. 2. sg. izbmeH, inf. izęti\ w formie izbtnę poświadczony jest przykład wymiany i, w ?, pod wpływem ę w następnej sylabie: izbmą A izbm<i\ poza tym oboczność rdzenna, tzw. apofonia: -ę- w inf.: -btn-w praes.

izbttii (jw. wers 5) — 2. sg. imper. od czasownika wyżej objaśnionego; zamiast b jest nieoczekiwany 7., prawdopodobnie analogicznie do form, w których wymiana była motywowana fonetycznie' por. wyżej iztmę; można też & tłumaczyć zwykłym błędnym przepisaniem.

Vbiiidfae (jw. wers 13)—2. pl. imper. od mniti, wiidą, vbtiideh', koniug. I -e-(czasownik nieregularna); przykład wymiany: b ^ ?, pod wpływem sąsiedniego i: Dhiudlte ś, Vhiiidltc\ por ać inne formy irnpcratiwu.

otvn,zctb sę (jw. won 7) - -3. sg. praes. (użyta bczpodmiotowo), koniug. I, -c-\ ł. sg. otbvn,zQ, inf. ołbrreUi; zanik b w przedrostku oh,-.

3.    Oznaczyć w posz;zególnVch wyrazach pozycję słabą i mocną jerów (graficznie: 5. i, §), np. izkmp, sęl^ck itd.

4.    Określić pozycję jerów przed j(tzw. jery napięte), por. formę ęzbkynu w tekście

85