SDC13953

jon    Teoria Wtoki

zabytku przez rękę ludzką wymierzone jest przeciw wartości starożytnkzej w takim samym stopniu, co sztuczne przeciwstawienie się rozkładowi przez restaurację. Naturalnie dzisiaj zdarza się niesłychanie rzadko, by zabytek był burzony tylko z przyczyny względnej wartości artystycznej (albo mówiąc inuczoj — artystycznego niedoceniania), w opiece nad zabytkami należy brać jednak pod uwagę także możliwość negatywnej oceny przez względną wartość artystyczną — dlatego, że gdy wystąpi onu łącznie z inną wartością współczesności (jak wartość użytkowa lub nowości) w takim konflikcie nastąpić może rozstrzygnięcie nieprzychylne dla wartości starożytnic/ej” *.

Obszerne fragmenty z Der modeme Denkmalkultus Kiegla przytoczyłem w tych partiach, które nie posiadnją wyraźnie charakteru teorii wartości dzieła sztuki, a to ze względu nu Ich wagę dla teorii konserwacji zabytków, 0 czym pisołom Już niejednokrotnie ^M. Nie będę się też tutaj zajmował tym problemem, Trzeba Jednak, dla zrozumienia stanowiska Ricgla, zwrócić uwagę na dziwne dziś dla nas i tak ostre przeciwstawienie ..wartości sUrożylnlczej" — „wartości historycznej**. Pochodzi to stąd, te fUegl we wspomnianym artykule ogranicza zakres pojęcia tej ostatniej do pojęcia dokumentu, źródła historycznego, którego utrzymanie za wszelką cenę Jest główną troską historyko. Sądzi to*, te zaciekawienie historyka czasem powstaniu dziełu może zmusić go do chęci jego „oczyszczenia" z późniejszych nalotów „nkstylowych" czy stylowo mepierwotnych — a temu właśnie w swej praktycznej teorii konserwacji wypowiada Biegi stanowczą wojnę. Łatwo jednak zauważyć, że zabytek ma swoją historię i utrzymanie jej siadów jest przecież równie ważne dla historyka, jak chęć dotarcia do pierwotnej formy dzieła. Zbieżności między „wartością historyczną** i „starofcytnlczą” Biegi nie dostrzega. czy rac»j tylko nW podnosi. * uwagi na zamiar wyodrębnienia „wartości starożytnie*!". To namiętnie bronione prze¹/ KIcrIh pojęcie

■ lato. a. iw,

* * Wwmai. U«s o MMMM MHN», JMkUB Bssnt btakl‘, «. |j M. *r n wat w. rtoai.

HMMI UUm', R. ■ : IM, sf 1.

wydaje się nam dzisiaj —- Jak powiedziałem — dziwne, nie widzimy bowiem już teraz tak wyraźnie jego odrębności od naszego pojmowania historii.

2. MASTROJ JAKO TRE5łC WŚPOł.CZESNEJ SZTUKI

By zrozumieć dlaczego pojęcie „wartości sta róży tnicze)*’ występuje u Rlegia w takie] ostrej formie — warto może przytoczyć, choćby krótko, wyjątki z artykułu pt. Die Slimmung ais Inhclt der modernttn Kunar. pochodzącego z roku 1899⁴ⁿ. Juko pozytywista wierzył w niezłomne i twarde prawa natury, ale równocześnie napełniały go one swoistą melancholią: prawo przemijania wszystkich rzeczy (może w przeczuciu rychlej śmierci?) stara się zamienić w nastrój poczucia harmonii z kosmosem. którego rozwój tego właśnie wymaga. „Wiemy dziś, że prawo przyczynowe przenika całe stworzenie. Kożde istnienie wymaga przemijania, każde życie żąda śmierci, każdy ruch dokonuje się kosztem innych. Nieustanna, nie kończąca się walka o byt. w której człowiek wyposażony w rozum i uczucie przeżywa nieskończenie więcej niż jakiekolwiek inne stworzenie, jakie sutkami zabija każdym swym poruszeniem się. Od tysięcy lot cały wysiłek ludzkości skierowany był no to, by naturalne, ale brutalne prawo silniejszego ukrócić i zastąpić wyzwalającym poczuciem porządku świata. Dziś u końca tych długich i wielkich trudów loo nasz wydaje się nam nieunikniony i nieuchronny. Zamiast spokoju, harmonii, pokoju - - ciągła walka, zniszczenia, nieporozumienia — wszędzie tak daleko, jak ulęgają ruch i życie”

Następnie Riegl mówi (r swoim pobycie w AlpDch i myślach jakie go ogarniały W związku z widokiem ze szczytów, Ogarnia go pragnienie ciszy, spokoju, oderwania się od ciągłej świadomości otaczającej go walki o życie i byt. Pragnie roztopić się w poczuciu harmonii natury i poddać się jej prawom także prawom

” m CyiujTA. Mn*-    *b/aó'sv. <łp. dl

» Ibut-. e. a. MylH. W podtdy U X łrodltm Mn ffaUkiytncgn «p«1i*mus ni* tylno M ęyc>«. tmtum h teorie miukl wi<Wm> *“*»    rSfin s*ły

* pr««ctw>«Anwn w«łr«4c«    « pr**eiw«i»wx»j«c* do *oM« t aa Ha® W*

prowMił poJccM rotwaiu MtuM ł rftzne jwjęcla «w*J taorll J#J antdeł-