skanowanie0028 4

I.XI!

Innowacją, wprowadzoną w USJP, jest podawanie parafraz znaczeniowych przysłów, pozwalających umiejscawiać je we właściwych kontekstach sytuacyjnych i językowych. Przysłowia są podawane w porządku alfabetycznym, pozostałe zasady - dotyczące umieszczania ich definicji, uwzględniania w poszczególnych artykułach hasłowych i odsyłania, są takie same jak w wypadku związków frazeologicznych.

3.6. Homonimia

W USJP za homonimy leksykalne uznane są przede wszystkim hasła o takiej samej postaci graficznej i fonetycznej, a innej podstawie etymologicznej (słowotwórczej) i innym znaczeniu. Oprócz genezy (etymologia) i derywacji (słowotwórstwo) przyczyną powstawania haseł homonimicznych może także być rozpad znaczeniowy pierwotnego hasła mającego kilka znaczeń (tzw. homonimia monogenetyczna), np. państwo ■•mężczyzna i kobieta jako para małżeńska; małżeństwo* oraz państwo «zorganizowana politycznie społeczność (...)»; pokój «część domu (...)» oraz pokój «stosunek między państwami, które nie prowadzą ze sobą wojny (...)», lub wpływ znaczeniowy form obcojęzycznych, np. biegun <od biegać* 1. «wygięta półokrągło płoza przy kołysce (...)» oraz biegun <pod wpływem gr. pólos 'oś’, łac. polus> 1. geogr. «jeden z dwóch punktów, w których oś Ziemi przecina powierzchnię Ziemi (...)». W USJP hasła homonimiczne oznaczane są za pomocą cyfr rzymskich (I, II...). Podstawę wydzielania homonimów w USJP stanowią rozstrzygnięcia we wcześniejszych słownikach PWN. dane ze słowników etymologicznych języka polskiego i ze słowników wyrazów obcych |por. A. BrUckner, 1970; F. Sławski, 1952-1982; A. Bańkowski, 2000; li. Sobol (red.), 1995] oraz rozstrzygnięcia D. Buttler [zob. D. Buttler, 1988].

W związku z przyjętą koncepcją, podstawowe typy haseł homonimicznych są] następujące:

a)    hasła o innej podstawie etymologicznej, np. l akcja <łac. actio> : li akcja <fr, action*; l opierać zob. oprzeć : II opierać pot., zob. oprać;

b)    hasła o innej podstawie słowotwórczej, np. l żniwiarka robi. techn. «maszyna| rolnicza do sprzętu zbóż (...)» : li żniwiarka książk. forma ż od żniwiarz; I nasuwać się zob. nasunąć się: li nasuwać się pot. «spędzić dużo czasu na suwaniu czegoś (...)«•; 4

c)    hasła utworzone od słowotwórczych podstaw homonimicznych, np. l parówka •od 1 parowy> : II parówka <od II parowy*¹,

d)    hasła o homonimicznych tematach słowotwórczych, np. i gazowy przym. od gaz : n gazowy przym. od gaza;

e)    hasła o różnych granicach morfologicznych między tematem słowotwórczym a lórmantem (formantami), np. i podróżować «odbywać podróż...* : li podróżować pot. ••podmalować coś różem* = podróż + -owad : pod- + różować¹,

I) hasła, które powstały w wyniku innych procesów słowotwórczych, np. l szolorka pot. '<kabina samochodu ciężarowego, w której siedzi kierowca (szofer)* : ll szolorka pot. a) "kobieta szofer*, b) «zawód szofera* = uniwcrbizacja : dcrywacja sufiksalnui'

g) hasła będące różnymi częściami mowy, np. Ii o «spójnik* iii ■ "partykuła*: ivn -wykrzyknik . i dokoła -ze wszystkich siron (...)» |prz.yslówck| u dokoła -przylmok*;

i*lu l*v*l(|CO wynikiem rozpadu znaczeniowego pierwotnego hasła o kilku ilu* li np I państwo : II państwo |por. wyżejl;

i"lit których homonimia jest wynikiem znaczeniowych wpływów obcojęzycz-r i iii»u"" u blogun |por. wyżej |.

ilyłmlmih dolyczucyoh haseł homonimicznych jest zamieszczana informacja iii|'i' a przyczyny, z powodu których dane hasło uznano za składnik ciiigu imm liilmmacjn ta może mied postad oddzielnego segmentu etymologicznego inii p Niniklurnlnoznaczeniowej, definicji strukturalnej lub gramatycznej - zob. n mmii' wyżej przykłady.

t i rimwnln I wymowa

iy poświecone tym zagadnieniom rozpoczynają częśd gramatyczno-prag nilykiilu hasłowego [zob. 1.5.3.]. Tak jak inne segmenty w tej części dii/ irli mu* są one za pomocą separatora •. W wypadku pisowni i wymowy tMili"i/r/iiiic mają w dużej mierze charakter zindywidualizowany, dotyczący •ilu luli pewnego typu haseł. Jeśli chodzi o pisownię, to mogą byd lo nwn następujące informacje: llydów godnościowych zwykle dużą literą (...).

fl i ii d"'v religijnych, emocjonalnych także dużą literą.

*hH'M i |

i luko mulit lllrią (...).

•li nt«| i i

« tlaliu li iliiwnlc lub cyframi arabskimi z kropką (05.), albo rzymskimi bez

Bk Ml łiirłfiyzinle • wym. lurieryźmie a. furieryzmie (...).

# W llrMl llllp|ll'll mogą byd umieszczane także inne uwagi dotyczące ortografii form |NMłnM^,h )• n|| |ml ona wariantowa lub nastręcza wątpliwości [por. tu także 3.1.7.]. ■HMNWIhiim *i| Iiiiiomiasl bez komentarza oboczne formy pisowniowe hasła, np. Hpl ■*iMiiin ponieważ w pełnej postaci występują na początku pełnego artykułu

W I i*iII' lulnimmjc dotyczące wymowy (wym.) nie obejmują zjawisk występujących ■MfN*, łgiMllile / normą Ntandurdową, takich jak np. regularny akcent paroksyloniczny p IM sylabie pimloMatmej), historycznie ukształtowane wsteczne upodobnieniu HMl *»|lM»lil il/wlęczności (typ fajka, trąfka «- ławka, trawka), dwuskładnikowa ■MlIWyM spółgłosek wargowych i przedniojęzykowych miękkich występująca we MpMh>»*>iiiM'| poluzczy/.nio (wjadro, djabet, danja v’adro, d'abef, Daria). Podajemy

Ił *vmnW'v> cytulów-wirętów o genezie obcojęzycznej i zaadaptowanych form iPPlftmyi li, leżeli może ona nasuwad wątpliwości i pr/ysparzad trudności, np. i I M*ww. a propn; baby siiior (...) wym. bejbi s-iter, diaioktryk i .) wym,