skanowanie0030 2

I kuni

ku iMinr/ii w swej funkcji nui xii /mianie dzielić się i ro/ruslnć ora/ droga różnicowaniu Iwor/yć określone Ikiinki ulało, jak również powiększać masę roślinna poprzez wytwarzanie coraz lo nowych organów.

Tkanka stała, wykształcająca się z Ikanki twórczej, ulega /spccjaIizacjij w określonym kierunku i przybiera różną budowę i wygląd, w zależności"oa charakteru oraz funkcji poszczególnych organów roślinnych.

Tkanki stałe, w odróżnieniu od twórczych, nie wykazują w zasadzie podziału komórek. Ich komórki zawierają duże wodniczkT i odznaczają się uboższą protoplazmą, niekiedy całkiem obumierają i' wówczas są wypełnione wodą lub powietrzem. Ściany komórkowe u tkanek stałych są zwykle zgrubiałe i sztywne, ponadto często chemicznie zmienione. W zależności od rodzaju tkanek i wykonywanych funkcji (fotosynteza, przewodzenie) kształt komórek jest różny. Pomiędzy komórkami tych tkanek znajdują się przestwory międzykomórkowe, wypełnione powietrzem.

Pod względem pochodzenia tkanki dzielimy na stałe pierwotne, powstające z tkanki twórczej pierwotnej (epidemia, endoderma), i stałe ,w t ó r n e, powstające z tkanki twórczej wtórnej (peryderma).

W zależności od budowy i czynności wyróżniamy następujące pod-1 stawowe rodzaje tkanek: tkanki okrywające, tkanki miękiszowe, tkanki wzmacniające, tkanki wydzielniczo-wydalnicze, tkanki przewodzące.

W ramach tego podziału tkanki mogą być jednorodne (proste), zawierające jeden typ komórek (np. miękiszowe), lub niejednorodne (złożone), zbudowane z kilku typów komórek (np. okrywające).

Oprócz wymienionych występują jeszcze innego rodzaju utwory tkankowe, które z farmaceutycznego punktu widzenia nie mają większych walorów diagnostycznych, jak układy chłonne (włośniki), tkanki czuciowe (wzgórki dotykowe) i in.

■ Tkanki twórcze (merystemy)

Zapłodnione jajo (zygota) roślin wyższych rozwija się w zarodek (embryo), który w początkowych fazach rozwoju jest zbudowany z podobnych do siebie komórek, całkowicie wypełnionych protoplazmą. Często już po pierwszych podziałach zygoty zaczynają się kształtować 2 przeciwstawne bieguny zarodka — po jednej stronie formują się liścienie oraz łodyżka z zaczątkiem liści, po drugiej zaś stronie korzonek. Tkanki powstające na obu biegunach bezpośrednio^ zarodka, czyli embrionalne, stanowią pratkankę twórczą (prome-rystem). Komórki tych tkanek są drobne, zwykle równowymiarowe (izodiamet-ryczne), cienkościenne, ściśle do siebie przylegające (brak przestworów międzykomórkowych), a ich ściany są zbudowane z protopektyny lub z błonnika. Protoplazmą wewnątrz komórek zawiera stosunkowo duże jądro i małe wodniczki.

/, początkowo jednorodnej ( k u ii k i cm b r i o ii u I n c j powslujii stopniowo różne układy tkanek, o wyraźnie zróżnicowanej Strukturze i funkcji.

Gdy zarodek dochodzi do szczytu swojego rozwoju, podziały ograniczają się do wierzchołka pędu i korzenia. W miarę odsuwania się nowo powstałych komórek od tzw. warstwy i n i cj a 1 n ej merystemu komórki przestają się dzielić i wówczas wykazują wzrost elongacyjny. Komórki takie zawierają duże wodniczki i stopniowo przekształcają się w tkankę stałą.

Obok tkanek twórczych pochodzenia pierwotnego występują w roślinach merystemy wywodzące się z tkanek stałych (miękisz), które nie zatraciły swoich zdolności do podziału. W ten sposób powstają tkanki twórcze wtórne, typowe dla roślin nagonasiennych i dwuliściennych. Należy do nich m i a zga (kambium) i felogen (miazga korkotwórcza).

Tkanki merystematyczne można podzielić na wierzchołkowe i interkalarne, rozbudowujące roślinę na długość, oraz na merys temy boczne, które rozbudowują roślinę na grubość.

□ Tkanki twórcze pierwotne (merystemy pierwotne)

Promerystemy formują się na skutek podziału tkanki embrionalnej. Są one zlokalizowane głównie w częściach szczytowych pędów i korzeni jako merystemy wierzchołkowe. Mniejsze lub większe resztki promerystemu mogą występować również wewnątrz powstałych tkanek stałych w postaci warstw, grup komórek lub całych pasemek, które zachowują zdolność do dalszych podziałów. Jako resztka promerystemu funkcjonuje u roślin jednoliściennych merystem interkalarny, zlokalizowany u podstawy między węźli łodyg. Merystem ten powoduje wzrost wstawowy i zachowuje przez długi czas swoje właściwości twórcze, podczas gdy inne tkanki pozostają stałe. W ten sposób łodyga nie tylko ulega wydłużeniu, lecz również w razie przegięcia poziomego może się wyprostować i przyjąć pierwotną postawę. Jednak z biegiem czasu działalność tego merystemu ustaje, gdyż przy dojrzewaniu rośliny przekształca się on w tkankę stałą.

Promerystemy zlokalizowane w wierzchołkach korzeni i pędów dają początek tkankom twórczym pierwotnym. Istnieje kilka teorii odnośnie do działalności i budowy tych tkanek.

A Wierzchołek wzrostu korzenia

Według teorii histogenowej w skład wierzchołka (stożka) wzrostu korzeniu wchodzą następujące warstwy (hislogeny): dermatogen, pcryblcm i plcrom (ryc. 51).

Dermatogen (protoderma) stanowi zewnętrzny, jednowarstwowy układ komórek; z niego powstaje skórka.

Pcryblcm występuje pod dermnlogenem. Składa się z kilku warstw komórek, daje początek korze pierwotnej i endodermie.