skanowanie0030

Zależności między wielkością organizacji a strukturą organizacyjną oznaczają, że większe organizacje charakteryzują się wyższym stopniem specjalizacji, stosują więcej ujednoliconych sposobów postępowania, są bardziej sformalizowane i mniej scentralizowane. Większa jest też w tych organizacjach przeciętna rozpiętość kierowania.

Bardziej precyzyjny obraz powiązań ujawnia analiza zmian cech struktury w zależności od zmian wielkości organizacji. Wynika z niej, że cechy struktury zmieniają się degresywnie wraz ze wzrostem wielkości, tj. przyrosty stopnia specjalizacji, standaryzacji, formalizacji, decentralizacji, a także rozpiętość kierowania maleją wraz ze wzrostem rozmiarów organizacji. Jedną z zależności, mianowicie między wielkością a specjalizacją, zilustrowano na rys. 6.

Liczba zołrudnionych

l - Blau, Schoenherr, 2 - Pugh i in.; 3 - Child; 4 - Kieser

Rys. 6. Specjalizacja jako funkcja wielkości organizacji [47]

Fig. 6. Specialization as a functioii of Ihe size of organization

Omówione wyniki badań empirycznych można, jak się wydaje, stosunkowo łatwo wyjaśnić: wzrastająca wielkość organizacji prowadzi przede wszystkim do wzrostu stopnia specjalizacji, a w konsekwencji do pojawienia się trudności koordynacyjnych. Ogranicza się je przez wzrost stopnia standaryzacji i formalizacji (realizowane przez członków organizacji działania są, w związku z wyższym stopniem specjalizacji, mniej złożone, co ułatwia dalszą standaryzację i formalizację), a także wzrost rozpiętości kierowania i stopnia decentralizacji. Zależności te przedstawiono na rys. 7'.

* Oprócz liczebności członków organizacji, na strukturę organizacyjną oddziałują, jak się wydaje, inne cechy zatrudnionych. Na przykład osoby wykształcone, znajdujące przyjemność w pracy, byłyby właściwie zorganizowane w strukturze charakteryzującej się niskim stopniem specjalizacji, standaryzacji, formalizacji i centralizacji oraz niewielką liczbą szczebli hierarchii organizacyjnej. Skuteczniej zaś można kierować osobami o niskim poziomie wykształcenia, wykonującymi nudne, powtarzalne zadania w strukturze o wysokiej specjalizacji, standaryzacji, formalizacji, a także rozbudowanej liierarchii [87]. Hipoteza ta nie była jednak przedmiotem gruntownej empirycznej weryfikacji.

Rys. 7. Zależność między wielkością a cechami struktury organizacyjnej

(Na podstawie (38))

Fig. 7. Relationship bctween size and features of an organizational structure

2.1.3. Stopień dywersyfikacji produkcji a struktura organizacyjna

Na zależność między dywersyfikacją produkcji (rozumianą jako zróżnicowanie wytwarzanych wyrobów finalnych) a strukturą organizacyjną pierwszy zwrócił uwagę A.D. Chandler [16]. Analizując rozwój amerykańskich organizacji spostrzegł, że wzrostowi stopnia dywersyfikacji produkcji często towarzyszyły zmiany w strukturze. Polegały one na zastępowaniu struktury' pionów scalonych (struktury funkcjonalnej), charakteryzującej się przede wszystkim tym, że podstawowe jednostki organizacyjne (tzw. piony) są wyspecjalizowane w realizacji określonych funkcji, strukturą dywizjonalną. Jej istotą jest (...) wydzielenie odrębnych Jednostek organizacyjnych -dywizji kierowanych przez dyrektorów, mających dążą samodzielność działania. Segmenty (dywizje) wyodrębnione są według następujących kryteriów: geograficznego (...), grup wyrobów, grup klientów. Całością (...) kieruje centrala, która zatrzymuje dla siebie tak kluczowe fiinkcje, jak: gospodarka inwestycyjna, gospodarka kadrami kierownicz)>mi, finanse, badania i rozwój, marketing czy organizacja eksportu i