skanuj0007(2)

362 ('20$; IV. ?:;edrr.ioi r.iięd/j narodowych stosunków politycznych_

działania staje się przejęcie kontroli naJ danym obszarem, jego secesja lub r-y$kani ^ autonomii).    *

Zastosowanie kryterium legalności pozwala na wyodrębnienie podziału konfliktów^ zbrojnych na wojny nielegalne, a więc zabronione przez prawo międzynarodowe (oW' nic są to wszystkie wojny), oraz — stanowiące wyjątek od powyższej zasady — wojny Icgpiłne. Do tej grupy zalicza się trzy przypadki dozwolonego przez prawo młęćzynarZ dowe użycia siły. (i.: (I) działania zbrojne wynikające z samoobrony indywidualnej lub zbiorowej (art. 51 Kurty NZ), (2) działania zbrojne prowadzone r.a podstawie decyzji U idy Bezpieczeństwa o zastosowaniu środków przymusu (art. 42 Karty NZ) oraz (3) wojny narodowowyzwoleńcze (co wynika z prawa narodów do samostanowienia zwartego wart. 1 i art. 55 Karły NZ).¹⁵

Zastosowanie kryterium motywacji walczących stron nie jest rzeczą łatwą. > dyż rzeczy wista złożoność powodów, dla których strony uciekają się do działań zbiv ^::-,vch, wy. maga dogłębnej i każdorazowej analizy. Możliwe jest jednak wyodrębnienie konfliktów' zbrojnych motywowanych w swej zasadniczej części względami religijnymi, etnicznymi-lub ideologicznymi.

Pojęcie konfliktu religijnego odr.osi się konfliktu, w którym przynajmniej jedna ze stron wałczy w imię swoich przekonań religijnych, żąda prawa do otwartego praktyko-wonią lub głoszenia zasad wyznawanej wiary bądź też odmawia iceo prawa innym gru- ’ pom.

Konflikt etniczny ma miejsce wówczas, gdy stronami konfliktu (a przynajmniej jedna z nich) są plemiona, grupy etniczne, mniejszości narodowe lub narody. Głównym, elementem różnicującym, wyróżniającym i oddzielającym strony konfliktu są odmień*:.’ ności etniczne, zaś uświadomionym i artykułowanym powodem konfliktu jest poczucie zagrożenia dla etnicznej i kulturowej tożsamości strony konfliktu.

Konflikt ideologiczny w wymiarze międzynarodowym dotyczy odmiennej koncepcji' organizacji środowiska międzynarodowego i przejawia się w wielopłaszczyznowej rywalizacji państw o odmiennym systemie społeczno-gospodarczym i politycznym. Pojęcie konfliktu ideologicznego odnieść można także do sytuacji wewnątrz państwa, w której określone grupy społeczne sprzeciwiają się dominującemu w danym państwie systemowi politycznemu lub społeczno-gospodarczemu. Chociaż konflikty :dcologicz.ne mogą zawierać w sobie pewien wymiar etniczny l ub religijny, io w w iększości przypadków walka ideologiczna łączy w wymiarze międzynarodowym państwa często odlegle od siebie pod względem geograficznym i kulturowym, zaś w- wymiarze wewnętrznym skupia ludzi o odmiennym pochodzeniu etnicznym i społecznym.

Podział konfliktów zbrojnych według kry terium rodzaju broni wykorzystywanej co prowadzenia działań wojennych pozwala ea wyodrębnienie konfliktów toczonych pizy użyciu uzbrojenia konwencjonalnego, broni chemicznej, biologicznej czy wreszcie broili atomowej. W literaturze istnieje także pojęcie wojny totalnej, tj. wojny niszczącej.

^:: Czujny is. lonr.ainre iiim^aeyni wydatkiem ręJacyra Nczpośreinun nanepwcrr drupicj»o;ryśwja-ioac;. poziw:.in zawarty * Karcić NZ. irc: c.'-,r.ie powszechni* usnany w zószasicauzowa-y tnccnsciar. „klauzuli. naństwach nicprzyj«iciciskicb",v 110“ Karty NZi

SSj ludności danego terytorium.

s adzonej pomocą wszystkich środków materialnych i psychologicznych przeciwko

przekazywania ir.formacji i rozkazów.

Kie można także zapominać, iż szybki rozwój technologiczny doprowadził do pojawienia się nowego wymiaru stosunków międzynarodowych określanego mianem cyberprzestrzeni. Płaszczyzna ta staje się obecnie miejscem rywalizacji nazywanej wojną informatyczną (information uatfurej, polegającą na użyciu technologii komputerowej w celu zniszczenia, zablokowania lub przejęcia kontroli nad skomputeryzowanymi systemami wymiany informacji, zarządzania lub użyteczności publicznej (np. system energetyczny) innych państw. Cyberataki mogą być wymierzone zarówno przeciwko infrastrukturze militarnej jak i cywilnej, stanowią zatem poważne zagrożenie dla stabilności i bezpie

Analiza konfliktów zbrojnych na podstawie kryterium teatru działań pozwala na wskazanie wojny lądowej, morskiej i pow ietrznej. W okresie zimnej wojny pojawiła się także koncepcja wojen kosmicznych. Związana byki ona nie tyle z bezpośrednią zbroi-r.ą kor.front v ^:ą w przestrzeni kosmicznej, ale raczej z jej ..podbojem" w celu osiągnięcia militarnej przewagi strategicznej. Wybiegając w przyszłości, można domniemywać, jj -/ritaryza; .! przestrzeni kosmicznej jest prawd. :podobnic nieunikniona i przeniesie era woinę w nowy wymiar. Już dzisiaj wykorzystanie przestrzeni kosmicznej podnosi możliwość za’ /.pieczenia się pi/, z atakiem przy • ryciu broni jądrowej o.raz zwiększa •doifiOŚci militarne państw w wyi: ku umieszczania ;;a orbicie satelitów obserwacyjnych, Skalpujących wojaka nieprzyjaciela, satelitów na duchowych, pozwalających na prze-•diwvtywanic mformacji oraz satelitów komunikacyjnych, dających możliwość szybkiego

czeństwa państwa.

Na koniec należy wskazać, że w nauce o stosunkach międzynarodowych coraz częściej przywołuje się obecnie pojęcie wojny asymetrycznej (Gnmmeiric wnfare). Definiuje ono konflikt zbrojny, w którym przeciwstawne strony posiadają odmienne potencjały militarne, co powoduje, że słabsza strona nic może liczyć na sukces w klasycznej konfrontacji militarnej i musi uciekać się do niekonwencjonalnych metod i środków prowadzeni walki lub też skutecznie wykorzystać określoną słabość silniejszego wroga. Dc środków tych zaliczyć należy np. ataki z użyciem broni biologicznej, chemicznej, a w przyszłości być może nawet atomowej, zaś metodami działań pozostają walki partyzanckie oraz !ciyorvzm.

3. Dynamika sporów i konfliktów międzynarodowych

Jak zostało już wskazane, pojęcia sporu i konfliktu obejmują, z jedne; strony, sytuację powstania sprzeczności, narasiar.ia i utrzymywania s*.ę kryzysu między określonymi stro-n-.mi. z drugiej zaś, także zakres działań określany mianem konfliktu zbrojnego. Takie ujęcie zagadnienia sporów i konfliktów uwzględnia ich dynamiczny i zmienny charakter oraz pozwala na całościową analizę polegającą na wyodrębnieniu faz rozwoju zjawiska sporów i konfliktów. Pierwszą z nich stanowi {1 r powstanie między stronami określonej sprzeczności interesów, oznaczającej pojawienie się sporu. Brak obustronnie satys-=akcor.trących rozstrzygnięć może stopniowo prowadzić do (2) rozwoju sytuacji kryzy-