skanuj0017 5

3)    redukcja spółgłosek i grup spółgłoskowych w wygłosie, np. /ff*tak’, /o 'chodź' (yo no tu 'chodź no tu’),popa 'popatrz' (alepopa, ui tu mam lezeńe 'ale popatrz, ja tu mam leżenie’);

4)    redukcja spółgłosek i grup spółgłoskowych w pozycji interwokali-cznej, np. kryys 'kryzys', no enc ’no więc’, napSyat 'na przykład’ itp.;

5)    redukcja samogłosek w pozycji interkonsonantycznej, np. orginalny 'oryginalny';

6)    redukcja grup głosek dająca w efekcie skrócenie wyrazu, a niekiedy nawet fonetyczną jego dezintegrację w wyrażeniach szczególnie często używanych, np .pańć. sole 'panie profesorze’, mlobry 'dzień dobry’ itd. Przykłady 7 tej grupy mają nieco inny charakter od wymienionych poprzednio.

W niniejszym opracowaniu przedstawię jedynie: I przykłady redukcji pojedynczych spółgłosek i grup dwuspólgłoskowych w pozycji interwokali-cznej oraz II proces do pewnego stopnia odwrotny — redukcje samogłosek w, pozycji i nterkonsonantycznej.

I. Na redukcję spółgłosek tego typu zwraca uwagęT. Bcnni w fonetyce opisowej języka polskiego, ilustrując je różnymi postaciami fonetycznymi dwu wyrazów: dwadzieścia i trzeba. Dla wyrazu dva$eśća obok tej dokładnej postaci przytacza Bcnni jeszcze fi dalszych, z których trzy pierwsze to rezultaty redukowania przewężenia artykulacyjncgo między głoskami a oraz e, pozostałe zaś trzy, to zmiany prowadzące do redukcji składu sylabicznego wyraz: dur^eśća $■ dvaieśća > 'dvacśća draeśća (przeniesienie akcentu na a) > dvdśća > dvaśća [12, 44],

Zakresu występowania tych przekształceń Benni bliżej nic określił. Redukcje w tych pozycjach są jednak wcale częste. Oto notowane przykłady z wypowiedzi potocznych:

cśy^eśa cśyjeśći > c.śyeśti 'trzydzieści*;

v7j/«' > riiiće > v77«* > riće 'widzicie', w dialektach znane są dalsze skrócenia do postaci će;

ćuorek > ćuoiek = ćuoek > dueek > cuek 'człowiek'ⁿ;

-pogada 5* *poiada > ponda > panda > pada powiada’¹-;

vuaśćiv e vuaśćiie > vuaśći-e 'właściwie';

oćyfiśće > oćyiiśće ^ oćyyiće 'oczywiście';

pońevaS > pońcaS 'ponieważ';

znovuŚ ^ znoul ^ znouś 'znowu/’ z wygłosową grupą spółgłoskową, jak w wyrazie fałsz;

na prard, pać\ > na prąd, pać} > na praa, pac] 'komenda: na prawo patrz!’;

pronąonej > pruaynej 'prowadzonej*; stjovo don' ? suoo doić ‘słowo daję';

•*    A    A    f;

łovafy$e > touiyfc 7$ toayte 'towarzysze' — zbieg 3 samogłosek w śródgłosie;

kryzys > kryys 'kryzys*;

sob'e > soje > soe ^ sc 'sobie*, lak samo: tobie, siebie, ciebie; pedagogika 7* pedagoiika $s pedagoika ‘pedagogika’; magister > maiister > niaister 'magister', zwłaszcza w zwrocie: panie magistrze;

mama $■- nwa 'mama* np. maa nufi ‘mama ma?'; ścdeniyśont > śeemyśont siedemdziesiąt';

szanowne państwo > szaowne ptijstwo 'śaiuwne paistfo’ (A. Brycht. r/wjf w kwaterze Hitlera);

bajeczna — proszę pana > baeezna prósz paa 'baiccna — prośc pana’ (T. Żełeński-Boy, Słówka).

W powyższych przykładach redukcji ulegały spółgłoski dźwięczne, równie/ i sonornc. Redukcja spółgłosek bezdźwięcznych występuje sporadycznie:

pśeće.l 7z pseieś ^ p.sces 'przecież';

pro.se > proc ^ />rc ‘proszę’, obok innego typu redukcji w postaci: p(e; pańćprofesofe > pańćproesofe 'panie profesorze’ z dalszymi skróceniami drugiego wyrazu: psotę, sofę.

Spośród głosek dźwięcznych szczególnie często w tych warunkach redukuje się głoska u. por. np. ona pisaa i pisaa listy 'pisała’, robią 'robiła’, tyiaem ‘czytałem’, śkoa 'szkoła’, ńe mak podoać 'nie mógł podołać’ itp.^l\ Wśród głosek bezdźwięcznych najczęściej redukcji podlega głoska x np. suitom 'słucham' itp. Zjawisko to jest ograniczone geograficznie do zachodu i południa Polski¹⁴.

Wyjątkowo całkowitej redukcji podlegają grupy spółgłoskowe w pozycji śródglosu i to tylko grupy dwuspółgłoskowe, np.:

itcryśći > i*terieśći l* ćtcreśći > Ctceśći 'czterdzieści’; pcńyśont > pejeśont > p'ecśonl 'pięćdziesiąt’; seżyśont ^ seżeśont ź scieśont ^ Sec&ont 'sześćdziesiąt'¹ pravda £ praa 'prawda' — w funkcji zwrotu retardacyjnego; na pSykuaf ^ na pSyat 'na przykład’; baćność > haść 'baczność’.

Przytoczone przykłady redukcji można rozpatrywać w dwu płaszczyznach: fonetycznej i leksykalno-semantycznej. Od strony fonetycznej może-

3)