skanuj0053 (Kopiowanie)

się różnią w zależności od narządów i tkanek, w których się znajdują, oraz stopnia aktywności metabolicznej tych tkanek. Głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za przepływ krwi przez naczynia włosowate są produkty metabolizmu i niedotlenienia, a więc lokalne czynniki fizykochemiczne oraz czynniki nerwowe.

Procesy wymiany w naczyniach włosowatych między krwią a płynem tkankowym zależą od budowy tych naczyń, która wykazuje duże zróżnicowanie w poszczególnych narządach. Zasadniczo ściany naczyń włosowatych zbudowanych są z jednowarstwowego nabłonka płaskiego — śródbłonka naczyniowego. Komórki śródbłonka są płaskie, wydłużone, mają cienką warstwę cytoplazmy i owalne jądro. Śródbłonek tworzy błonę wewnątrznaczyniową. Pod śródbłonkiem leży cienka, bezpostaciowa błona podstaw-na zbudowana z mukopolisacharydów. Zewnętrzną błonę naczyń włosowatych tworzą komórki o kształcie gwiazdkowatym, tzw. perycyty — komórki obdarzone właściwościami żernymi albo kurczliwe, rozgałęzione komórki, zwane także komórkami Rougeta. W błonic zewnętrznej naczyń włosowatych typu zatokowego znajdują się liczne włókna kratkowe, które wzmacniają ścianę naczyniową. Śródbłonek wyścielający naczynia włosowate typu zatokowego ma charakter mieszany, tzn. zbudowany jest ze zwykłych komórek śródbłonka i tzw. komórek brzeżnych — makrofagów osiadłych (histiocytów).

Wszystkie naczynia włosowate charakteryzują się dużą przepuszczalnością ich ścian. Główne zadanie naczyń włosowatych polega na pośredniczeniu w wymianie składników odżywczych, produktów przemiany materii z płynem tkankowym. Dzięki odpowiedniej strukturze naczyń włosowatych możliwa jest prawidłowa dyfuzja oraz sączenie przez ściany naczyń uwarunkowane efektywnym ciśnieniem filtracyjnym i efektywnym ciśnieniem onko-tycznym. Zapewnione jest też przenikanie lipidów przez ściany naczyń włosowatych oraz inne procesy warunkujące stałość środowiska wewnętrznego tkanek.

8.2. Typy postaci leku podawanych dożylnie

Donaczyniowe podanie leku (substancji leczniczej) obejmuje wstrzyknięcie dożylne, dotętnicze oraz do komory serca.

Szybkość pojawienia się działania uzależniona jest od drogi podania. Najszybciej wynik uzyskuje się po podaniu dożylnym, gdyż pominięty zostaje proces wchłaniania, np. po wstrzyknięciu dożylnym atropiny częstoskurcz pojawia się po 7 min, a po wstrzyknięciu podskórnym lub domięśniowym — po ok. 40 min. Dystrybucja substancji leczniczej w organizmie zależy od szybkości przepływu krwi. Za pomocą roztworu -⁴NaCl zbadano szybkość przepływu krwi w. organizmie człowieka. Szybkość ta zależy od stanu zdrowia pacjenta. Znakowana substancja wstrzyknięta do żyły łokciowej u ludzi zdrowych dociera do stopy po 20 s, u chorych z nadciśnieniem po 41 s, z miażdżycą po 45 s.

104 Zarys biofarmacji

Dożylnie podaje się wyłącznie roztwory wodne oiaz specjalnie przygotowane emulsje typu O/W. Podania dożylne stanowią ok. 21% całości leków stosowanych pozajelitowo.

Substancje lecznicze podawane dożylnie dzielimy, w zależności do jednorazowo wprowadzonej objętości, na:

1.    Roztwory dó wstrzykiwań (injectiones, syn. injectabilid) podawane jednorazowo w objętości 10-20 ml, rzadziej do 100 ml.

2.    Roztwory do wlewów (infusicmes, syn. infundibilia) wprowadzane powoli (wlewy kroplowe) do żyły z prędkością 2-4 ml/min, niekiedy do 10 ml/min, w znacznych objętościach do 4 1 na dobę.

Roztworom tym stawia się wymogi jałowości, nieobecności substancji gorączko twórczych (pirogenów) oraz jakichkolwiek zanieczyszczeń mechanicznych. Roztwory do wlewów muszą być izotoniczne i izohydryczne z osoczem. Stosowane są jednak w leczeniu kwasicy roztwory o odczynie zasadowym, a ponadto roztwory hipotoniczne (np. interwencyjny hipotcniczny płyn nawadniający) dla uzupełnienia niedoboru wody i elektrolitów w przebiegu odwodnienia hiperosmotycznego.

Roztwory do wstrzyknięć dożylnych mogą ze względu na trwałość substancji leczniczej w roztworze znacznie odbiegać od fizjologicznego odczynu osocza (pH 7,4) i wynosić pH 4-10. Dożylnie można również podawać roztwory silnie hipertoniczne. Płyny takie należy wprowadzać do żyły bardzo wolno w celu rozcieńczenia ich strumieniem krwi. Kilkakrotne wstrzyknięcie do żyły roztworu silnie kwaśnego lub zasadowego może jednak powodować patologiczne zmiany wewnętrznej osłonki ściany żyły, prowadząc do zwężenia naczynia a ponadto jego zaczopowania. JeśJi substancja lecznicza jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, to dożylnie wstrzykiwać można roztwory wodnoorganiczne.

Emulsje do podawania dożylnego stosowane głównie w celu odżywiania pozajelitowego (niekiedy emulsje takie stosowane są również jako nośnik substancji leczniczej) muszą być typu O/W, a kropelki fazy olejowej powinny być rozproszone do wielkości 1 |xm (nie większe od 5 ^m). Wodna faza ciągła emulsji doprowadzona jest do izotoniczności dodatkiem glicerolu (2,5%) lub glukozy (5%).

Leki podawane dożylnie nie mogą zawierać substancji leczniczych lub pomocniczych (m.in. solubilizatorów lub emulgatorów), powodujących hemolizę lub aglutynację krwinek czerwonych.

Podstawowymi zaletami dożylnego podania leku są natychmiastowe wystąpienie działania, a ponadto pozytywne reakcje organizmu po powta-rzan u kolejnych dawek leku. Należy pamiętać, że jedyną możliwością ustalania siły działania substancji leczniczej jest wlew kroplowy. Wstrzyknięcie dożylne w przypadku pomyłki, np. zamiany leku, kryje w sobie duże niebezpieczeństwo dla życia chorego.

Oprócz wstrzyknięć dożylnych stosuje się również wstrzyknięcia dotętni-cze, np. w przypadku gdy chcemy wprowadzić środki cieniujące do określonego odcinka naczyń krwionośnych (np. w angiografii). Wstrzyknięcie dotętnicze stosuje się także w celu podania leków rozszerzających naczynia

Dożylne podawanie substancji leczniczych 105