skanuj0050 (Kopiowanie)

się w cewkach przez transport czynny, a więc proces wymagający energii i użycia „nośników”, są białka, aminokwasy, cukry, witaminy i niektóre elektrolity, zawierające jony sodowe, potasowe, wapniowe, fosforanowe.

Niemal wszystkie substancje czynne wchłaniane w cewkach nie przechodzą do moczu ostatecznego. W przypadku, gdy w moczu pierwotnym znajdzie się dużo cząstek jakiejś substancji, może zabraknąć odpowiedniej ilości nośników i wskutek nadmiaru tego związku nie ulega on wchłanianiu pozostając w moczu ostatecznym. Komórki cewek mają więc ograniczone możliwości wchłaniania określonej substancji z moczu pierwotnego. Największą ilość tej substancji, która może się wchłonąć w ciągu 1 min, nazywa się pojemnością resorpcyjną. Do substancji mających określoną pojemność resorpcyjną należą m.in. glukoza, aminokwasy. Znajdują się one w mo-cźu dopiero po przekroczeniu pewnego ich stężenia we krwi i dlatego noszą nazwę substancji progowych.

Komórki cewek krętych bliższych wchłaniają z moczu pierwotnego ponad ³/₄ zawartych w nim wody i sodu oraz całkowicie glukozę, chlorki, potas, fosforany, kwas asokorbowy, aminokwasy i inne. Przesącz kłębkowy wypływający z cewki bliższej jest izotoniczny i już częściowo zakwaszony. Główne procesy związane z zagęszczeniem i rozcieńczeniem zachodzą w pętli nefronu, w cewce krętej dalszej i w cewkach zbiorczych.

Jednym z najważniejszych zadań nerki jest utrzymanie równowagi kwaso-wo-zasadowej, które spełnia nerka wskutek wchłaniania zwrotnego przesączonych przez kłębki wodorowęglanów w cewkach nerkowych I rzędu. Inny mechanizm regulacji równowagi kwasowo-zasadowej przez nerki polega na wchłanianiu zwrotnym sodu z jednoczesnym wydzieleniem jonu wodorowego w cewkach II rzędu. Proces ten odbywa się za pośrednictwem anhy-drazy węglowej.

Najważniejsze jednak znaczenie dla utrzymania równowagi kwasowo-za-sadowej ma proces wytwarzania amoniaku z kwasu glutaminowego, który wydzielony w dalszej części cewki krętej II rzędu umożliwia wchłanianie innych kationów.

Losy substancji leczniczej wprowadzonej do organizmu są w dużej mierze zależne od stanu czynnościowego nerek, nerki są bowiem głównym narządem, przez który substancja zostaje wydalona. Dlatego też konieczne jest omówienie, przynajmniej w ogólnych zarysach, patomechanizmu niektórych zaburzeń czynności nerek, które mogą prowadzić do nieprawidłowego wydalania lub gromadzenia się badanej substancji we krwi i w tkankach.

Wyróżnia się 3 zasadnicze grupy schorzeń nerek z punktu widzenia

ich patogenezy: .

a)    choroby przebiegające z zaburzeniami ukrwienia nerek,

b)    choroby związane z niewydolnością kłębkową i cewkową,

c)    choroby, w których występuje zaburzenie równowagi kłębkowo-cewko-wej.

Przekrwienie czynne nerek występuje rzadko, zwykle pod wpływem substancji gorączkotwórczych, w niektórych przypadkach ostrego kłębkowego zapalenia nerek, w nerczycy lipidowej oraz w rzucawce porodowej.

98 Zarys biofarmacji

W tych stanach nie ma jednak zmian ilości przesączu kłębkowego, ponieważ naczynia doprowadzające krew do kłębka i naczynia odprowadzające są rozszerzone równomiernie, a ciśnienie hydrostatyczne w kłębkach się zmienia.

Niedokrwienie nerek ma częściej charakter czynnościowy niż organiczny. Fizjologicznie może on wystąpić po znacznych wysiłkach fizycznych. W przypadkach patologicznych niedokrwienie czynnościowe obserwuje się w niewydolności krążenia, w zespole zmiażdżenia, w stanach odwodnienia organizmu. Niewielkie niedokrwienie czynnościowe nie prowadzi zazwyczaj do zmniejszenia przesączania kłębkowego, natomiast stany znacznego niedokrwienia nerek mogą doprowadzić do ostrej niewydolności narządu.

Zaburzenia ukrwienia nerek na podłożu organicznym zdarzają się najczęściej w przewlekłych rozlanych chorobach miąższu nerki (zapalenie kłębkowe nerek, stwardnienie naczyniowe nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek). W chorobach tych dochodzi do zmniejszenia przesączania kłębkowego.

Zaburzenie czynności kłębków, występujące najczęściej na podłożu zmian anatomicznych w naczyniach krwionośnych nerek, może być przyczyną niewydolności kłębków, która wyraża się zmniejszeniem przesączania oraz zwiększeniem przepuszczalności „filtru” kłębkowego. Do moczu przechodzi wówczas białko, a w osadzie występują składniki patologiczne. W stanach tych dochodzi do zatrzymania w organizmie związków azotowych, siarczanów, fosforanów, a w ciężkich postaciach nawet potasu.

Zaburzenie przesączania kłębkowego na podłożu czynnościowym zdarza się rzadziej i może mieć charakter ostry, np. we wstrząsie, albo przewlekły, jak to ma miejsce w przewlekłej niewydolności krążenia.'

Niewydolności kłębkowej towarzyszą z reguły zaburzenia czynności cewek, ze względu na ściśle ze sobą związane ukrwienic obu tych elementów nefronu. Zaburzenie czynności cewek może polegać na upośledzeniu wchłaniania lub wydzielania oraz na zwiększonej przepuszczalności ścian cewek.

Niewydolność cewkowa w czystej postaci (bez zaburzeń czynnościowych i anatomicznych kłębka) występuje w przypadkach wad genetycznych lub uszkodzeń toksycznych nabłonka cewek nerkowych. Niekiedy przyczyną niewydolności cewkowej bywają zaburzenia hormonalne (moczówka prosta, choroba Addisona).

Uszkodzenie nabłonka cewek nerkowych o charakterze organicznym lub zaburzenia występujące na podłożu wad wrodzonych wywołują wiele zaburzeń czynnościowych nerek. Jednym z głównych objawów jest utrata zdolności do zagęszczania moczu oraz zakłócenia w gospodarce wodno--elektrolitowej i równowadze kwasowo-zasadowej. Niekiedy występuje cukromocz, aminoacyduria i fosfaturia. Te ostatnie objawy spotyka się najczęściej we wrodzonych wadach enzymatycznych nabłonka cewek nerkowych, np. w zespole de Toni-Debre-Fanconiego.

Zwiększenie przepuszczalności ściany cewek nerkowych powoduje dyfuzję bierną moczu pierwotnego ze światła cewek do przestrzeni okołocewkowej.

Wydalanie substancji leczniczej 99