skanuj0135 (Kopiowanie)

się pojawiać u pacjentów, którzy samowolnie zażywają leki zawierające czynne aminy. Do silnych induktorów należą barbiturany, a zwłaszcza fenobarbital, a także glutetimid, fenylobutazon, z antybiotyków — ryfam-picyna (tab. 12.4).

Leki mające właściwości induktorów enzymatycznych, podane równocześnie z innymi lekami, powodują niekiedy znaczne przyspieszenie ich biotransformacji, a w rezultacie zmniejszenia stężenia we krwi i tkankach, skrócenie biologicznego okresu półtrwania, przyspieszenie wydalania, a więc działanie farmakologiczne tych innych leków jest znacznie osłabione lub zniesione. Po odstawieniu induktora gwałtownie zwiększa się stężenie drugiej substancji leczniczej we krwi oraz wzmaga się i przedłuża jej działanie. Stwierdzono, że leczenie skojarzone barbituranami i lekami przcciw-krzepliwymi powoduje konieczność często 3-krotnego zwiększenia dawek, np. w przypadku stosowania pochodnych hydroksykumaryny. Nagłe odstawienie barbituranów może spowodować w następstwie silne krwawienia. Niewłaściwe podawanie witamin z grupy D oraz pochodnych hydantoiny może spowodować odwapnienie kości, a nawet objawy krzywicy. Zmiany występujące w układzie enzymatycznym u alkoholików wymagają stosowania większych dawek leków przcciwkrzepliwych. Korzystna interakcja zachodzi w przypadku kojarzenia leków z grupy biguanidów oraz innych doustnych leków przeciwcukrzycowych. Zestawienie interakcji zachodzącej w zakresie biotransformacji można oprzeć jedynie na obserwacji pacjentów, ponieważ istnieją znaczne różnice w budowie układów enzymatycznych u człowieka i zwierząt (tab. 12.4).

12.5. Interakcja w zakresie wydalania substancji leczniczych

Wydalanie substancji leczniczych z moczem można modyfikować przez wybiórcze hamowanie wydzielania cewkowego lub zmianę intensywności wchłaniania zwrotnego.

Substancje, będące organicznymi kwasami lub zasadami, są czynnie wydalane przez komórki nabłonkowe nerek. Jeśli 2 substancje są wydalane za pomocą tych samych układów enzymatycznych, to układ transportujący może być „wysycony” przez równoczesną obecność obu substancji. Ten rodzaj biochemicznego antagonizmu ma większy aspekt teoretyczny niż praktyczny. Leczenie skojarzone może mieć jednak znaczenie w przypadkach przewlekłych, opornych na leczenie zakażeń, wymagających np. stosowania dużych dawek penicyliny (tab. 12.5). Probenecyd stosuje się łącznie z penicy-linąmi, aby zmniejszyć ich wydalanie, co łączy się ze zwiększeniem stężenia penicylin we krwi i zmniejszeniem ich dawkowania.

Mechanizm hamowania transportu czynnego przez „konkurenta”, jakim jest probenecyd, wykorzystany jest w celu hamowania wydalania cewkowego indometacyny i uzyskania tego samego działania leczniczego za pomocą mniejszych dawek. Anionowe organiczne substancje lecznicze i kwas moczowy (fizjologicznie obecny w organizmie) są wydalane do 268 Zarys biofarmacji światła cewek z udziałem tych samych enzymów nośnikowych. Stosowanie leku moczopędnego, jakim jest chlorotiazyd, może znacznie zwiększać stężenie kwasu moczowego we krwi, a nawet ujawnić utajoną skazę moczanową. Małe dawki kwasu acetylosalicylowego hamują wydzielanie, natomiast duże dawki (2-5 g/dobę) pobudzają wydzielanie kwasu moczowego; zjawisko to ma znaczenie w skojarzonym leczeniu dny.

Tabela 12.5

Interakcja w zakresie wydalania w cewkach nerkowych

Substancja lecznicza I | Substancja lecznicza II (zwiększa stężenie we krwi)
Fenylobutazon		Penicyliny
Probenecyd		Kwas acetylosalicylowy Ccfalotyna Indometacyna Penicyliny
Salicylany		Probenecyd Sulfinpirazon
Sulfatiazol		Tolbutamid

Tabela 12.6

Wpływ zmiany pH moczu na wydalanie substancji leczniczych

Słabe kwasy	Wydalanie
pk, = 3,0-7,5	Mocz kwaśny	Mocz zasadowy
Pochodne kumaryny Kwas nalidyksowy Barbiturany Salicylany Fenylobutazon Streptomycyna Sulfonamidy (większość)	Zmniejszenie	Zwiększenie
Słabe zasady pk» = 7,5-10,5
Amitryptylina Amfetamina Aminofcnazon Atropina Chinidyna Chinina Imipramina Petydyna Prokaina Teofilina	Zwiększenie	Zmniejszenie

269

Interakcja Icków