skanuj0057 2

stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgów kultury na człowieka w różnych fazach życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom poprzez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału” [zob. Radlińska 1961, s. 67; por. Kawula 2001, s. 30].

W tym kontekście, istotne dla działalności w obszarze pracy socjalnej stają się zarówno czynniki wewnątrzosobowe (tj. biopsychiczne), jak i egzogenne (tj. środowiskowe), o charakterze społecznym, kulturowym oraz przyrodniczym - stanowiące system interakcji z uwikłaną w problem jednostką. Przedstawiciele zatem tej dyscypliny niejednokrotnie podkreślają, iż w istocie praca socjalna stanowi rodzaj filozofii w rozpatrywaniu roli różnorodnych czynników oraz kontekstów psychobiologicznych oraz środowiskowych warunkujących przebieg oraz efektywność procesów adaptacyjno-rozwojowych jednostek lub grup. W obszarze zainteresowań pracowników socjalnych leży zatem diagnostyka interakcji warunków oraz sił społecznych środowiska (w tym sił osobowych), w kontekście zarówno wynikających z niej zagrożeń, jak i czynników rozwoju. Tak więc praca socjalna byłaby głównie psychobiologiczną, opiekuńczą, społeczną, ale również pedagogiczną teorią pomocy w rozwiązywaniu problemów społecznych oraz realizacji celów i zadań o charakterze profilaktyczno-ratowniczym.

Praca socjalna musi zatem utrzymywać stałą łączność z wiodącymi dla niej dyscyplinami, takimi jak: socjologia, psychiatria, medycyna, psychologia, polityka społeczna, higiena, ekologia, ekonomia, prakseologia, pedagogika (społeczna). Z faktu tego nie wynika wszakże, iż dyscyplina ta nie poszukuje swojego własnego, indywidualnego charakteru oraz specyfiki (przedmiotu, obszaru czy metod badań) - świadczących o jej odrębności, tożsamości, czy naukowej autonomii. Naukowy status pracy socjalnej ma charakter ciągle in sialu nascendi - jest to profesja ciągle „dojrzewająca”. Zdaniem niektórych wybitnych jej przedstawicieli, naukowa tożsamość pracy socjalnej jest konstytuowana poprzez jej ścisły związek zarówno z rozwojem coraz to nowych profesji w obszarze pomocy społecznej, jak i rozwojem nauk dla niej podstawowych. Jednak w tej historycznej drodze rozwoju, praca socjalna była i jest spostrzegana bardziej przez pryzmat potrzeb i sytuacji życiowej jednostek i grup oraz możliwości i kierunków tworzenia lepszej, bardziej humanitarnej rzeczywistości; mniej zaś przez pryzmat jej formalnej łączności z innymi naukami. W tym kontekście pracownik socjalny współtworzy interdyscyplinarny charakter tej dyscypliny, której istotą jest pomoc. Z drugiej strony pracownik socjalny jako profesjonalista realizujący specyficzne zadania pracy socjalnej, zdolny jest do generowania nowej wiedzy, koncepcji badań oraz doświadczeń, które mogą znaleźć zastosowanie w naukach dla tej dyscypliny podstawowych, przyczyniając się do ich rozwoju [zob. Kantowicz 2001, s. 29-31; Skidmore, Thackeray 1998, s. 13-35; Frysztacki 2002, s. 15-31].

4.2.0 pedagogicznych aspektach pracy socjalnej

Uwagi wstępne

Aleksander Kamiński charakteryzując pedagogikę społeczną jako dyscyplinę naukową wyodrębni! jej szersze oraz węższe znaczenie. W znaczeniu szerszym jest to kierunek pedagogiczny koncentrujący swoje zainteresowania na wzajemnym oddziaływaniu środowiska no jednostki i jednostek na środowisko oraz wynikających stąd trudnościach, sukcesach, problemach i zadaniach wychowawczych. Natomiast w znaczeniu węższym pedagogika społeczna jest teorią wychowawczej funkcji pracy socjalnej, odnoszącej się do wszystkich generacji wieku [Kamiński 1980, s. 54]. Praca socjalna jest zatem w tym ujęciu utożsamiana z pedagogiką społeczną, jakkolwiek posiada swój własny, specyficzny przedmiot zainteresowań oraz obszar badań. Aby zatem nieco przybliżyć ów pedagogiczny kontekst pracy socjalnej, przede wszystkim należałoby wyeksponować określone, specyficzne właściwości oraz cechy pedagogiki jako dyscypliny naukowej, w tym szczególnie pedagogiki społecznej.

Przede wszystkim zatem należy pamiętać, iż pedagogika społeczna jest subdyscypliną pedagogiczną. Jako taka, zatem, w pierwszym rzędzie zajmuje się konstruowaniem modeli procesów oraz rezultatów (celów) wychowania, odnoszonych do systemów społecznych. Z natury rzeczy pedagogika, w tym pedagogika społeczna, ma zatem charakter zarówno praktyczny, teleologiczny, jak i prognostyczny. Jej przedmiotem jest więc głównie analiza procesu wychowania ujmowanego bądź jako złożony system intencjonalnych oddziaływań, których celem jest kształtowanie określonych rodzajów postaw i zachowań wychowanka, bądź jako specyficzny układ komponentów i czynników optymalizujących jego rozwój. Pedagogowie zatem muszą - w ramach swoich kompetencji - wchodzić w takie relacje interpersonalne oraz społeczne z wychowankami, które mogą zaowocować pożądanymi zmianami w ich osobowości lub(i) muszą tak organizować środowiska ich życia, aby zaspokajane w jego ramach potrzeby wychowanków mogły optymalizować ich rozwój. Istnieje oczywista zależność pomiędzy nastawieniem pedagogiki na zmiany oraz rozwój (osobowości, środowiska czy warunków życia), a kierunkiem czy końcowym efektem tego rozwoju. Pedagogowie muszą zatem również przewidywać poszczególne etapy określonych efektów - rezultatów kierunkowych zmian, zarówno w osobowości

117