skanuj0063 3

i

wych lub zbiorowych, jawnych lub ukrytych uzdolnień wyrażających się w działaniu". W tym kontekście, najogólniej rzecz biorąc sądzę, iż proces wydawania w aspekcie sił społecznych można by analizować w kategoriach ■ażMci realizacji określonych celów, funkcji i zadań, jako naturalnych, •ajcąśckj ukrytych wartości tkwiących w psychospołecznym oraz społecz-ro-bifarowym systemie danego środowiska.

Problem jednak poznawczego oraz praktycznego spożytkowania koncepcji si w pracy socjalno-wychowawczej, w dalszej perspektywie polegałby na empirycznej ich identyfikacji, a następnie klasyfikacji według ich rzeczywistej roli i znaczenia w aktywizacji wychowawczej środowiska. Gdyby są to powiodło (a próby takie są czynione), zaistniałaby również możliwość tóonania pedagogicznej (nie terytorialnej) typologizacji środowiska ' wychowawczego w oparciu o siły [Smolińska-Theiss 1988; Naumiuk 2003].

Zresztą pojęcie sit nieobce jest również teoretykom „czystej” pracy socjalnej; de jSicio również - spożytkowywanego, gdy mowa jest o jej efektach Na przykład w literaturze anglosaskiej, która często operuje tutaj pojęciem wzmocnienia (empowerment), mówi się przy tej okazji zasadniczo

0    sposobach, w jakich ludzie, instytucje oraz społeczności uzyskują panowanie a>d własnym życiem. Przy czym chodzi tutaj zarówno o panowanie nad stanem umysłu, o poczucie własnej wartości oraz kompetencji, kontroli

1    władzy, jak i zmianę usytuowania własnej pozycji w strukturze społecznej. Wzmocnienie zatem implikować ma zarówno kontrolę psychiczną nad sprawami osobistymi, jak też przebiegiem zdarzeń w otoczeniu społecznym, dzięki możliwości wywierania wpływu na życie społeczno-polityczne środowiska. Zasadniczym więc celem wzmocnienia jest powiększenie siły (mocy) zarówno jednostkowej, jak i zbiorowej. Tak zatem; w taki sposób rozumiane wzmocnienie wiąże się po prostu z ułatwieniem, umożliwieniem, sprzyjaniem, czy też promowaniem widocznych lub częściowo ukrytych zdolności ludzi do optymalnego oraz kompetentnego funkcjonowania.

Dalszą niezwykle ważną kwestią związaną z rolą sil i wzmocnienia w pracy socjalno-wychowawczej jest odpowiedź na pytanie: w oparciu o jakie założenia i zasady oraz w jaki sposób odkrywać, ujawniać, uruchamiać oraz rozwijać określone siiy - tak, aby stały się one istotnym komponentem środowiska wychowawczego. Zagadnienie to będzie przedmiotem rozważań kolejnego rozdziału, i jako takie nie mieści się w ramach niniejszego tekstu. W każdym razie dalsze w tym zakresie studia i analizy, mogłyby w określony sposób ukierunkować aktywność zawodową pracowników socjalnych’.

^łZagabiniu wychowawczej roli sil społecznych poświęciłem wiele publikacji (zob. m.in.: OMS«200ll;200lb',ż002b].

Krytyczno-demaskatorska funkcja pracy socjalno-wychowawciej

Dalej - jak sądzę - gdy mowa o pedagogicznych aspektach pracy socjalnej, zwłaszcza, gdy bierzemy pod uwagę kontekst pedagogiki społecznej oraz pracy socjalnej - należałoby podkreślić również szczególną demaskatorską oraz krytyczną funkcję obu tych dyscyplin naukowych. Wyeksponowanie tej roli wynika - jak się wydaje - z samej istoty oraz źródeł pedagogiki społecznej i pracy socjalnej jako dyscyplin, których celem jest z jednej strony wyszukiwanie, dostrzeganie, identyfikowanie oraz rozpoznawanie problemów społecznych, zła, niesprawiedliwości oraz krzywdy, zwłaszcza w środowiskach i grupach upośledzonych, zaniedbanych czy społecznie zdegradowanych; z drugiej zaś wskazywanie na różnorodne (w tym społecz-no-ustrojowe) przyczyny: trudności, blokady-, zaniedbania oraz błędy społeczno-polityczne, ekonomiczne, psychologiczne czy pedagogiczne, których ograniczenie, tudzież wyeliminowanie mogłoby polepszyć warunki oraz jakość życia poszczególnych osób, grup lub całych kategorii społecznych. Krytyczny zatem stosunek do źródeł istniejących problemów oraz niewydolności wychowawczej określonych środowisk społecznych zdaje się wynikać z faktu, iż szczególnym obszarem zainteresowań pracy socjalno-wychowawczej objęte są różnorodne, często szerokie rzesze oraz kategorie i grupy ludzi (w tym również dzieci oraz młodzież), które - bardzo często nie z własnej winy - skazane są na życiową wegetację, życiową degradację czy życiowy itiinimalizm. Również z faktu, iż pracownicy socjalni oraz pedagogowie społeczni - jak rzadko kto - znają wielkość, bezmiar oraz różnorakie objawy owych ludzkich dramatów, nieszczęść, patologii czy marnotrawstwa ludzkich sił i możliwości, ale również różnorakie uwarunkowania oraz makro-i mikroprzyczyny tego stanu rzeczy. Wreszcie z faktu, iż ich zarówno obowiązkiem zawodowym, zawodową powinnością, powołaniem, jak i z ich charakteru (zwłaszcza wrażliwości na krzywdę i zło) oraz postawy praktycznej powinna wynikać właśnie walka o: zaspokajanie potrzeb społecznych, zapewnienie godnych warunków życia oraz pracy, umożliwienie ludziom dostępu do edukacji i kultury. W sumie zatem krytycyzm pracowników socjalnych powinien wynikać z ich walki o sprawiedliwość społeczną, o ludzką godność, ludzkie szczęście, ludzkie wartości oraz możliwość pełnej samorealizacji jak najszerszych grup oraz kategorii społecznych.

Specyfika podejścia I10listyc7.no-indukcyjnego

Na koniec warto jeszcze raz podkreślić fakt, że istotne cechy wychowawczej funkcji pracy socjalnej związane zarówno z celami, funkcjami i zadaniami pomocy oraz wspierania pomyślnego rozwoju, jak i konstruowaniem modeli lepszej rzeczywistości - oparte są na indukcyjnym oraz holistycznym

129