Klasyfikacja podatków.
Duża różnorodność podatków oraz znaczne zróżnicowanie form wymiaru i poboru podatków powodują konieczność ich kwalifikacji. Biorąc pod uwagę kryterium przedmiotowe rozróżniamy cztery zasadnicze rodzaje podatków : majątkowe, przychodowe, dochodowe i podatki od wydatków czyli konsumpcyjne.
Podatki majątkowe - to takie, których źródłem jest majątek. Konstrukcja prawna tych podatków a zwłaszcza przedmiot i podmiot opodatkowania dotyczą posiadania majątku w całości lub posiadania jego składników, nabycia lub zbycia majątku, a także przyrostu majątku.
Podatki przychodowe - to takie podatki, których przedmiotem i podstawą opodatkowania jest całość (suma) przychodów osiągniętych przez podatnika bez potrącania kosztów. Źródłem przychodu może być działalność wytwórcza, handlowa czy usługowa. Podatki przychodowe dotyczą najczęściej działalności o niewielkim rozmiarze. Gwarantują budżetowi państwa dochody niezależnie od tego jaki wynik finansowy osiąga przedsiębiorca. Podatnicy są zobowiązani do zapłaty podatku nawet wówczas, gdy ponoszą straty.
Podatki dochodowe - obciążają dochody podatników stanowiące różnicę między przychodami a kosztami ich uzyskania. Podstawą wymiaru jest rzeczywisty dochód podatnika z poszczególnych lub ze wszystkich źródeł łącznie.
Podatki konsumpcyjne - ich źródłem jest dochód wydatkowany. Kwota podatku jest umieszczona w cenie i dlatego rzeczywisty ciężar podatku ponosi ludność, dokonując zakupu dóbr i usług.
- podatki bezpośrednie (np. majątkowe, dochodowe) - obciążają podmioty, u których wystąpił przyrost majątku czy też wystąpił dochód,
- podatki pośrednie - są przerzucane wprost (np. podatek od towarów i usług).
Powyższy podział wiąże się z przerzucalnością ciężaru podatkowego, przy czym rozróżnia się przerzućalność pozorną i niepozorną.
Przerzucalność pozorna występuje wtedy, gdy władza publiczna, uchwalająca podatki z góry zakłada, że ciężar podatkowy będzie ponosił odbiorca towaru.
Podstawowe wady i zalety podatków pośrednich i bezpośrednich.
Zalety podatków pośrednich :
- zaletą jest to, że ci którzy ponoszą te podatki nie zdają sobie z tego sprawy,
- podatki te cechuje szczególnie wysoka wydajność,
- podatki pośrednie pozwalają wdadzy publicznej na zrealizowanie marży inflacyjnej.
- nie nawiązują do zdolności podatkowej płacącego (nie wywołują ducha przedsiębiorczości),
- wywołują efekt odwróconej progresji tzn. im słabsze gospodarstwa domowe tym większe obciążenia tym podatkiem,
- nie odnoszą się do małych podmiotów.