slow

Słowniczek

Amfora — naczynie z baniastym brzuśccm zwężonym u dołu, z dwoma pionowymi uchami, częsio zdobione malowaniem.

Archidiecezja — w Kościele rzymsko-katolickim terytorium kościelne złożone z jednej lub (co częściej) kilku diecezji (patrz: diecezja), zarządzane przez arcybiskupa metropolitę.

Arcybiskup — zwierzchnik archidiecezji: jeśli zarządza kilkoma diecezjami (tzw. metropolita) nosi tytuł arcybiskupa metropolity. Także godność tytularna.

Aureola — w ikonografii chrześcijańskiej otok wokół postaci świętych i istot boskich. Są trzy rodzaje aureoli:

a)    geometryczna — w kształcie kola lub elipsy (tzw. mandorla).

b)    promienista — typowa dla gotyku.

c)    rozproszona — polega na nasyceniu światłem szal i otoczenia postaci: zwana jest też glorią.

Biskup — w kościele rzymsko-katolickim naczelnik gminy wyznaniowej. Są to najwyższe święcenia kapłańskie. Obecnie biskupa mianuje papież, a konsekrują inni biskupi.

Biret — nakrycie głowy księży katolickich w postaci trójdzielnej okrągłej czapki.

Chimera - postać mitologiczna przedstawiana jako lew z głową kozy na grzbiecie i wężem w miejscu ogona.

Czternastu Śniętych Wspomożycieli zbiorowa cześć czternastu św. męczenników, która rozszerzyła się w średniowieczu: uważani za orędowników w niedoli, nieszczęściach i zarazie. Są to:

Akacjusz dowódca legionu rzymskiego. Barbara. Błażej. Cyriak m. rzymski, Dionizy bp Paryża, Erazm, Eustachy m. rzymski, Idzi. Jerzy, Katarzyna Aleksandryjska, Krzysztof. Małgorzata z Antiochii, Pantaleon, Wit. Czasem dołączano piętnastego Magnusa, z Fiissen, albo zamiast Dionizego bp Paryża, wprowadzano Mikołaja bpa.

Diakon — w pierwszych wiekach chrześcijaństwa pomocnik kapłana (prezbiter), opiekun ubogich i chorych, obecnie duchowny mający drugie z kolei święcenia wyższe; może udzielać Chrztu św.. Komunii św., głosić kazania.

Diecezja - jednostka administracyjna kościoła rzymsko-katolickiego zarządzana przez biskupa.

Filakteria — spisane ręcznie na pergaminie cytaty ze Starego Testamentu: w ikonografii pas pergaminu trzymany przez postać, pokryty tekstem.

Infuła — nakrycie głowy biskupa w postaci dwuczłonowej, wysokiej czapy, okrągłej, bogato zdobionej.

Jednorożec w ikonografii zwierzę mające postać konia z długim, ostro zakończonym rogiem na czole.

Kanonik --w kościele rzymsko-katolickim członek kapituły przy kościele katedralnym: godność tytularna. Dawniej była to jedna ze wspólnot kleru (od IV wieku) zajmująca się głównie obsługą katedr i kościołów.

Kapa — część stroju liturgicznego w postaci długiego pluszcza mającego najczęściej kształt półkola, bogato zdobiona, używana w czasie większych uroczystości kościelnych (np. procesje). Na piersi kapa zapinana jest na klamry.

Komża — szata liturgiczna ubierana przez głowę, z rękawami, sięgająca do połowy łydki, zdobiona dołem i przy rękawach koronką.

Kornet — czepiec kobiecy z ostrymi rogami z usztywnionego materiału.

Ksieni — przełożona klasztoru żeńskiego zakonu.

Legat papieski — duchowny wysyłany jako przedstawiciel papieża dla wykonania określonych zadań religijnych i politycznych w danym kraju.

i    kil, ■

na lewą rękę przez kapłana w czasie odprawiania mszy św., początkowo chusta do ocierania potu przez, odprawiającego mszę św.

Metropolia — w administracji kościoła rzymsko-katolickiego prowincja kościelna złożona z kilku diecezji, zarządzana przez arcybiskupa.

Metropolita — arcybiskup stojący na czele metropolii.

Mitra = infuła

Mitra książęca — czapka czterodzielna z otokiem. Młodziankowie Święci — chłopcy zamordowani na rozkaz Heroda (rzeź niewiniątek).

Nimb — otok świetlisty wokół osób świętych i boskich. Dzieli się na: promienisty, krzyżowy, trójkątny, czworoboczny.

II. 2c - przęsło w systemie wiązanym (por. przęsło w -- sy stemie przechodzącym')■ G - gurt

Opat — przełożony samodzielnego domu zakonnego.

Ornat — główna szala mszalna, pierwotnie była to duża tkanina z otworem na głowę, spadająca w fałdach dokoła postaci, następnie przez kolejne fazy zmian uzyskał formę szaty złożonej z przodu i z tylu, przy czym części te miały kształt skrzypcowa! v. gruszkowaty.

Paliusz — część stroju liturgicznego • pas białej tkaniny wełnianej z czarnymi krzyżami okalający ramiona, zwisający na piersi i plecy, noszony nu ornacie jako oznaka władzy arcybiskupiej przez papieża i arcybiskupów metropolitów.

Parafia jednostka administracyjna diecezji, której zwierzchnikiem jest proboszcz.

Pastorał wysoka laska zakończona u góry zakrzywieniem (kurwalurą). oznaka władzy biskupów i opałów.

Proboszcz — zarządzający parafią, administrator parafialny, godność tytularna.

Przeor — w zakonach męskich przełożony domu zakonnego mniej licznego (od określonej liczby zakonników wzwyż na czele domu zakonnego stoi opat).

Przeorysza — odpowiednik przeora w zakonie żeńskim.

Puklerz — dawniej potoczna nazwa tarczy.

Sakra biskupia — najwyższe święceniu kapłańskie, udzielane przez innych biskupów.

Stula — część stroju liturgicznego kapłana w postaci pasa materiału, podwójnego, zakładanego na szyję, używana do Mszy św., procesji, kazań, spowiedzi i udzielania sakramentów świętych.

Stygmaty — klinicznie sprawdzalne, okresowe lub trwale rany na ciele, w tych miejscach, w których znajdowały się rany Chrystusa po ukrzyżowaniu.

Stylus — rylec do pisania.'

Tiara — nakrycie głowy papieża w postaci trójstopniowej, okrągłej czapki, używane w czasie uroczystych czynności poza-lilurgicznych. kiedy występuje on jako głowa Kościoła.

Tonsura —wygolony krążek na głowie duchownego katolickiego.

A. Zamek

1.    Barbakan

2.    Grobla

3.    Palisada

4.    Fosa

5.    Wieżyczka strażnicza

6.    Most zwodzony

7.    Brama boczna

8.    Skarpa

9.    Przedmurze 9a. Kurtyna

10.    Brona

11.    Donżon

12.    Dziedziniec wewnętrzny

13.    Międzymurze

14.    Wieże bramne

15.    Strzelnica

16.    Narożna wieża obronna

16a. Wieża bramna

17.    Basteja

18.    Baszta

19.    Korona muru obronnego

20.    Kaplica

21.    Dansker

8. Mur obronny z krenelażem

22.    Machikulacja

23.    Hurdycja

24.    Otwór strzelniczy

25.    Blanka

26.    Przejście na wysokości korony muru obronnego

27.    Parapet (przedpiersie)

28.    Kroksztyn

C. Elementy fortyfikacji

bastionowej
29.	Pochyl
30.	Grzbiet walu
	fortecznego
31.	Ława strzelnicza
32.	Budka strażnicza
33.	Fosa (rów)
34.	Przeciwskarpa
35.	Ukryte przejście
36.	Szaniec poprzeczny
37.	Rawelin
38.	Stok

wiązany system romański

stalle dwurzędowe z baldachimem: siedziska podniesione do góry. z mizerykordiami. 1440-74.