soc8

270    ♦ ROZDZIAŁ 9

w jakim skłaniali się od początku jej członkowie. Takie decyzje grupy mogą być bardziej ryzykowne lub bardziej ostrożne, w zależności od tego, jaką postawę grupa ceni.

Główną rolę w podejmowaniu decyzji grupowych odgrywa zazwyczaj przywódca. Teoria wybitnej osoby, która mówi, że skuteczność przywództwa jest wynikiem odpowiednich cech osobowości, raczej się nic potwierdza. Skuteczność przywództwa jest funkcją cech osobowościowych przywódcy oraz rodzaju sytuacji, w jakiej przyszło mu działać. Badania nad teorią kontyngencji przywództwa Fiedlera wykazały, że efektywność przywództwa zależy zarówno od tego, czy grupa ma przywódcę zorientowanego na zadanie czy zorientowanego na stosunki międzyludzkie, jak i od tego, czy środowisko pracy wykazuje wysoki czy niski poziom kontroli sytuacyjnej. Kobiety jako przywódcy mają podwójne utrudnienie. Jeżeli okazując życzliwość i skłonność do współdziałania, podporządkowują się oczekiwaniom społecznym dotyczącym tego, jak powinny się zachowywać, to często przypisuje się im brak zdolności przywódczych. Jeżeli uda im się osiągnąć pozycję przywódcy i postępują tak, jak oczekuje się od przywódców mianowicie energicznie i bezkompromisowo to często ocenia się je negatywnie, dlatego że „nie postępują tak. jak powinna postępować kobieta”.

Konflikt i współpraca

Cele różnych ludzi są często niezgodne, co prowadzi do konfliktu. Szczególnie interesującym rodzajem konfliktu jest dylemat społeczny polegający na tym, że najbardziej korzystne działanie dla jednostki okaże się szkodliwe dla wszystkich w wypadku, gdy wybierze je większość. Przedmiotem badań nad dylematem społecznym jest zazwyczaj dylemat więźnia, który wymaga rozstrzygnięcia, czy zadbać wyłącznie o własny interes czy kierować się też interesem drugiej strony. Strategia coś za coś jest użytecznym sposobem radzenia sobie w sytuacji konfliktu: pozwala reagować współdziałaniem lub rywalizacją na kolejne posunięcia drugiej strony. W rozwiązywaniu dylematu społecznego zasadnicze znaczenie ma stworzenie klimatu zaufania. Inne rodzaje dylematu społecznego to dylemat dobra publicznego, który wymaga od jednostki dokładania się do wspólnej puli w celu zachowania dobra publicznego, oraz dylemat wspólnych zasobów, gdy każdy korzysta z publicznej puli, która się odnawia, gdy jest wykorzystywana z umiarem, lecz się wyczerpuje, jeżeli się jej nadużywa. Badano też warunki, w jakich nasila się lub zmniejsza wrogość, m.in. zaostrzanie się konfliktu pod wpływem gróźb i niemożności porozumienia. W negocjacjach ważne jest poszukiwanie rozwiązania integrującego, które polega na tym, że każda strona ustępuje najbardziej w sprawach, które dla niej są nieważne, są natomiast ważne dla przeciwnika.

PYTANIA DO KRYTYCZNEGO NAMYSŁU___

1.    Pomyśl o różnych grupach, do których należysz. Czy spełniają one kryteria definicji podanej w tym rozdziale? Jakie korzyści odnosisz, będąc członkiem tych grup?

2.    Podaj kilka przykładów przypisywanych ci ról społecznych. Czy dobrze się czujesz w tych rolach? Dlaczego tak lub dlaczego nie? Jakie skutki miałaby twoja decyzja postępowania wbrew narzuconym rolom społecznym?

3.    Przypomnij sobie momenty, w których doświadczyłeś deindywiduacji w grupie. Jak to na ciebie wpłynęło?

4.    Załóżmy, że jesteś przy wódcą państwa, które toczy spór z sąsiadem o granice lub o dostęp do cennych zasobów naturalnych przy granicy. Na podstawie badań omówionych w tym rozdziale wskaż różne sposoby, jakimi można próbować rozwiązać konflikt na drodze pokojowej.