DSCF0517

64

EMPATIA

prostu trzy„górzyste” kształty), i oczekuje się od nich, aby opisali układ tej grupy obserwowanej z innego miejsca. Tego rodzaju pomiary, jak sądzę, wyraźniej oceniają pomyślny wynik procesu aniżeli sam proces percepcyjnego przyjmowania ról.

Poznawcze przyjmowanie ról

W przeciwieństwie do percepcyjnego przyjmowania ról, które wymaga tylko jednej metodologii badawczej, pomiary poznawczego przyjmowania ról można podzielić na co najmniej trzy rodzaje. W każdym z nich od badanego wymaga się wyciągnięcia wniosków dotyczących stanu psychicznego innych ludzi (ich myśli, motywacji, intencji), ale mechanizmy postępowania badanych zasadniczo się różnią. Pomiary wzajemnego komunikowania, na przykład, polegają na dostarczeniu badanemu informacji, których nie posiada jego partner, i poleceniu przekazania partnerowi tychże informacji. Gluek-sberg, Krauss i Weisberg (1966) wręczają badanemu rysunek (fotografię, schemat) wieży wybudowanej z klocków o rozmaitych kształtach i rozmiarach, ale nie dostarczają takiego samego obrazka jego partnerowi. Zadaniem badanego jest takie pokierowanie partnerem, przy pomocy wyłącznie ustnych instrukcji, aby był on w stanie wybudować identyczną wieżę. Badanie wymaga zatem od dziecka wzięcia pod uwagę odmienności informacji dostępnych dla niego i dla jego partnera. Im większą świadomość tej różnicy zawierająin-strukcje wydawane przez badanego, tym większą stwierdza się u niego umiejętność przyjmowania ról.

Zadania decentrujące (np. Feffer i Gourevitch, 1960; Selman i Byme, 1974) oceniają stopień zrozumienia faktu, że różni ludzie patrzą na to samo wydarzenie z rozmaitych perspektyw. Przykładowo, badanym można pokazać obrazek przedstawiający trzy osoby i poprosić o opowiedzenie historii z punktu widzenia jednego z trzech przedstawionych na nim ludzi (Feffer i Goure-vitch, 1960). Następnie prosi się badanego o opowiedzenie tej samej historii jeszcze dwukrotnie, z punktu widzenia każdej z pozostałych postaci. Punktacja oparta jest częściowo na umiejętności skoordynowania punktów widzenia reprezentowanych w poszczególnych wersjach. Podobne zadanie, „Historia jabłka i psa”, opracowane zostało przez zespół Flavela i innych (1968). Badanemu pokazuje się serię rysunków przedstawiających chłopca, który wspina się na jabłoń, żeby uciec przed goniącym go psem. Następnie część rysunków zostaje usunięta w taki sposób, że zmienia to charakter głównego wątku historii, a badanego prosi się o opowiedzenie jej ponownie, na podstawie pozostałych obrazków. Zdolność do „wytłumienia” uzyskanych wcześniej informacji i uchwycenia nowego wątku historyjki uważa się za wskaźnik posiadania większej umiejętności przyjmowania ról.