socjologia018

• i<;r, K. Hoffman

cja” nie oznacz.i di.. nich konieczności zmiany dotychczasowej moralności. lecz jest laktyk;(. która stała się już ich „tlruRą naUirą".

We wczesnym okresie istnienia niemieckich obozów koncentracyjnych zawodowi kryminaliści wykazywali podobny odporność r.a warunki ż.ycia w nowym środowisku, a niekiedy znajdowali nawet pewne zadowolenie w tym, że mogli tam zbratani przebywać wraz z więźniami politycznymi, wywodzącymi się z klas średnich^u. Młodzi Szctlnndczycy zaciągani do służby w angielskiej marynarce handlowej także nie c/.uli się zbyt pokrzywdzeni ciężkimi warunkami życia rui statku, gdyż ich życie na wyspach jest nawet cięższe. Przeciw'atakom instytucji totalnych uodpornić mogą również głębokie t silne przekonania religijne lub polityczne, a niekiedy ten sam skutek wywiera nieznajomość języka; w tym ostatnim przypadku personel rezygnuje zwykle z wysiłków reformatorskich i zwalnia podwładnych nie mówiących jego językiem od niektórych rygorów-. [...]

WNIOSKI

t

Instytucje touiLne często utrzymują, że cc-lem ich działania jest resocjalizacja rozumiana tako restytucja działania mechanizmów samoregulujących u podwładnych tak. aby z własnej woli chciał postępować zgodnie z normami ukłacu społecznego, do którego wraca po wyjściu z zakładu²⁸. W rzeczywistość; jednak postu hit ten rzadko jest realizowany, a nawet

w mypndKncli. «Hv u nfgtwladwnr" ś&te: ^; -    : !-

• t.iiłnćgb ndslępUją trwałe zmiany, nie są one

tym:, co których dążył pursonnl TrwalnJ ruaoejnlhtacjl nie zapewniają —

z wyjątkiem może instytucji religijnych, które mogą się W tym względzie poszczycić dużą skutecznością — ani metody reformatorskie, ani restrykcyjne Nie ma wątpliwości, że taki stan rzeczy jest skutkiem możliwości wtórnej adaptacji, istnienia kont roby czajów, tendencji do lącze- ^{1 2}

nia różnych technik przystosowawczych i „y.inmej kalkulacji" Można więc przypuszczać, że podwładny zaraz po opuszczeniu instytucji znaczmc korzystać z praw, którym życie w instytucji nadawało taką wagę, ruc-zastanawiając się nad tym i zapominając wiole z tego życia. Poczucie niesprawiedliwości, rozgoryczenia i wyobcowania, tak charakterystyczne dla jego niedawnych doświadczeń i tak wyraźnie znaczące określone stadia kształtowania się jego moralności, stopniowo słabnie, nawet wtedy, gc : pozostawia trwałe piętno.

jest ona niekorzystną, np, n-n s)nit»ik iwbyr.t "• ••• . •

»_Ry.-_:t.t,i_:ł;... .... ..    ; •tuitirt pbujiu W Wjężui-

pSycKiatrycznym, często mówimy o „nnpiut^ownmu", U instytucji usiłują zatrzeć swoją przeszłość i „przejść

Ważnych rzeczy o instytucjach totalnych dowiadujemy się analizując to, co elcs-podwłodny zachowuje ze swoich doświadczeń w instytucji. Wejście do instytucji oznacza często dla nowicjusza coś, co prowadzi do zmia ny jego pozycji (procclive siatus). Nie tylko jego względna pozycja spr łcczna w instytucji jest radykalnie różna od lej, jaką zajmował na zewnątrz, lecz także — jak będzie się miał okazję przekonać, gdy (jeśli w ogóle) wyjdzie na zewnątrz — po powrocie do normalnego społeczeń ■ stwa jego pozycja społeczna nigdy już nie będzie taka, jak przeć pobyter w instytucji. Tam, gdzie proces ten jest względnie pożądany, jak to m. miejsce np. w przypadku absolwentów szkól oficerskich, elitarnych za kładów naukowych, czołowych seminariów duchownych itd., trwała zmia na jest korzystna. Kultywuje'się wówczas jubileuszowe spotkania wychowanków oraz poczucie dumy ze „swojej szkoły". Kiedy jednak, jak l« bywa najczęściej, m l$i s?pjtghi

SipłUiiU

a dawni podwład

nad nią do porządku” ³.

Świat personelu

NOKMY MTF.OZYLtJDZKIK

Większość instytucji totalnych polni najczęściej funkcję „zbiornicy odpadów”, chociaż jak wcześniej wspominałem, opinii publicznej przedstawiają siebie jako organizacje, których zasady działania są szczegółowo

1

w bardzo wąskim uronić zaufanych. Por. także komentarz Richarda Clowarda na temat raportu u sposobach, w jaki dezerterzy ukrywają przed kolegami chęci „powrotu" do jednostki i&rjsiun -J o/ „New Pcrspectii/es for Research on JueenRe Dclin-Cncncy" pod red. Helen I. Witmcr i Ruth Kotir.sky. US Department of Health, Eduealion and Węjfarc, „Clnłdrens Bulletln" 1955, zwłaszcza s. 902).

^M Por. D. Bcttclholnr. r?p cif., s. 425.

^r E. H. Schein top cif., s. *<>5) twierdzi w związku z tym, że Puertorikańczykom i innym nic znającym języka angielskiego jeńcom wojennym w Chinach dano spokój

2

pozwolono wykonywać rózr.e proce gospodarcze i usługowo

** Interesujące jest przekonanie, żc personel powinien być właściwie układem samoregulującym, tzn. /•.• Każdy członek personelu z chwilą, gdy znajdzie się w instytucji, powinien podzielać ideały innych nrup kierownictwa. Powinno mu wystarczać wyuczenie się obowiązującej w nich procedury.

¹¹ Najsilniejszym argumentem Jest chyba fakt readaptacji byłych Jeńców wojennych, poddawanych procesowi „prania mózgu". Por. I.awrencc E. Ilinjile, Jr. i Ha-

3

rotd G. Wolff: Comrnuntst Jnfcrrocation and fndocirmańoi: oI „Encmies oj the Stale" w: „Archivcs of Neurology snd Psychiatry" 10SO, voL "6, s 17-i.

^x Jak twierdzi R. Cloward (op. ctr., s. 30 - 33) Jednym z ważnych bodźców, jakimi dysponuje personel wobec podwładnych w celu skłonieniu ich do posłuszeństwa Jest możliwość stosowania pewnych ulg łagodzących ciężar „napiętnowania". Nadzorcy poszczególnych budynków więziennych mogą starać się wykorzystać możliwość „włączenia” podwładnych w czynne spełnianie obowiązków właśnie poprzez ukazywanie Im możliwości „honorowej rehabilitacji" ()iorw:;ra(/lc discharge). Kierownicy szpitali psychiatrycznych mogą wykorzystywać dążenie pacjentów do odzyskania „czystego konta", wyjścia w charakterze wyleczonych i możliwość udzielenia im osobistych rekomendacji.