str0005

Rozdział 1

Zachowanie się jako przedmiot badań

1.1.    Właściwości organizmów żywych

Istoty żywe charakteryzuje ustawiczna przemiana materii (metabolizm), która stwarza konieczność wymiany z otoczeniem substancji chemicznych, tj. pobierania z otoczenia niezbędnych do życia składników i wydalania produktów rozpadu. Cechą tych istot jest też zdolność do samodzielnego ruchu, pobudliwość oraz wzrost połączony z rozwojem. Istoty żywe przejawiają tendencję do utrzymania tzw. homeostazy, czyli stałych parametrów swego środowiska wewnętrznego, a w szerszym zakresie także stałego poziomu wzajemnych oddziaływań ze środowiskiem zewnętrznym. Złożone mechanizmy ochronne zabezpieczają organizmy przed uszkodzeniem ciała, chorobami i utratą życia. Wszystko to służy utrzymaniu danego osobnika w stanie zdrowia przez możliwie najdłuższy okres. Zdolność organizmów żywych do rozrodu jest niezbędnym warunkiem utrzymania życia na Ziemi.

W związku z dynamiczną strukturą swego organizmu istoty żywe mają określone potrzeby i wykonują życiowe zadania zmierzające do zaspokajania tych potrzeb. Podstawowe potrzeby, zwane biologicznymi, są wynikiem odchyleń od homeostazy. Wiele parametrów homeostazy u zwierząt jest utrzymywanych dzięki działaniu mechanizmów fizjologicznych. Na przykład podwyższenie temperatury ciała u człowieka wywołuje pocenie się i oddanie nadmiaru ciepła na zewnątrz — odbywa się to automatycznie, nie angażując świadomego działania. Jednakże w wielu sytuacjach organizm nie może wyrównać odchylenia od homeostazy bez odpowiedniej formy zachowania, np. pobrania pokarmu lub zmiany miejsca pobytu przy niesprzyjających warunkach termicznych środowiska.

1.2.    Osobnik w otaczającym świecie

1.2.1.    Informacja a działanie

Funkcje życiowe organizmu wymagają wymiany materii, energii oraz informacji między ustrojem i środowiskiem. Energia obok funkcji podtrzymującej procesy chemiczne w tkankach, a materia również budulcowej odgrywają — według terminologii cybernetycznej — rolę zasilania, to znaczy

5