1299076067

Kultura Romów jako przedmiot badań 17

nów. Z tego powodu bardzo ciekawe wydają się opisy zwyczajów rodzinnych i rozważania autora na ich temat.

Rozprawę polemizującą z poglądami Danilowicza napisał Teodor Narbutt. Wydana w 1830 roku, nosiła ona tytuł Rys historyczny ludu cygańskiego. Jednak i ten autor charakteryzował się stronniczością i nie uchronił się przed błędami rzeczowymi, np. dotyczącymi języka cygańskiego, oraz etymologicznymi, wywodząc nazwy miast z języka cygańskiego i na tej podstawie wnioskując o dowodach cygańskiego osadnictwa. Uzupełnił jednak materiał faktograficzny i w przeciwieństwie do Czackiego i Danilowicza swoją wiedzę czerpaną z dostępnej mu literatury próbował weryfikować w bezpośrednich i osobistych kontaktach z Cyganami. Przypuszcza się jednak, że Narbutt preparował dokumenty, które potem cytował w swojej rozprawie⁸.

Pierwsze prace dotyczące Cyganów nie były wolne od błędów, ale niestety najczęściej traktowano je poważnie, uznając za wiarygodne źródło wiedzy. Wynikało to z tego, że właściwie nie było w Polsce badaczy, a przez to i możliwości sprostowania poglądów i twierdzeń autorów tych prac, które były dość powszechnie znane przez czytelników zainteresowanych problematyką cygańską. Dochodziło więc do powielania błędnych twierdzeń przez innych autorów. I tak np. Mieczysław Do-woyno-Sylwestrowicz w artykule TheLithuanian Gypsies and their language⁹ zamieścił stwierdzenie, że na Litwie w latach trzydziestych XIX wieku szlachta dla rozrywki przepędzała ze swoich lasów Cyganów, raniąc ich przy tym i zabijając. Sylwestrowicz uogólnił odosobniony przypadek i dzięki temu w zagranicznych pracach z tamtego okresu można odnaleźć informację o dyskryminowaniu Cyganów na Litwie w czasach, kiedy do aktów barbarzyństwa w stosunku do Cyganów dochodziło rzeczywiście sporadycznie¹⁰.

Inną pracą wprowadzającą zainteresowanych w błąd był artykuł Władysława Kornela Zielińskiego z 1895 roku Pochodzenie i niektóre zwyczaje Cyganów polskich wedle ich własnej tradycji". Po pierwsze, autor przeniósł wiedzę zaczerpniętą z publikacji H. Wlislockiego¹² o Cyganach bałkańskich na teren Polski. Podzielił polskich Cyganów na grupy charakterystyczne dla Węgier oraz określił ich pochodzenie od rodów i szczepów Cyganów siedmiogrodzkich. Po drugie, dowolnie połączył terminologię zaczerpniętą z innych prac z nazwiskami Cyganów polskich

⁸    Badania L. Mroza wykazały nieścisłości dotyczące np. roku wydania dokumentu czy nazwiska osoby asygnującej dokumenty, na które powoływał się Narbutt (por. L. Mróz, Dzieje Cyganów-Romów w Rzeczypospolitej XV-XVIII, Warszawa 2001).

⁹    M. Dowoyno-Sylwestrowicz, The Lithuanian Gypsies and their language, „Journal of the Gypsy Lorę Society" 1889,1.1, s. 251-258 oraz idem, The Lithuanian Gypsies, „Journal of the Gypsy Lorę Socie-ty”, 1891, t. 2, s. 107-109.

¹⁰    Za: J. Ficowski, Cyganie na polskich drogach, Kraków 1985, s. 327. Por także: L. Mróz, Dzieje Cyganów-Romów w Rzeczypospolitej..., s. 256-272 oraz J. Ficowski, op. cit., s. 27-31.

¹¹    W K. Zieliński, Pochodzenie i niektóre zwyczaje Cyganów polskich wedle ich własnej tradycji, „Wisła” 1895, t. 9, z. 3, s. 529; pierwotnie ukazał się w języku niemieckim w 1894 roku w„Ethnologische Mitteilungen aus Ungarn”.

¹²    H. Wlislocki, Vom wandernden Zigeunervolk, Hamburg 1890; idem, Volksglaube und religióser Brauch der Zigeuner, Munster 1891; idem, Das innere Leben der Zigeuner, Berlin 1892.