1299076032

Kultura Romów jako przedmiot badań

Zagadnieniami związanymi z kulturą romską (cygańską), życiem społecznym oraz sytuacją tej mniejszości w Polsce interesują się nie tylko etnolodzy czy antropolodzy, ale również socjolodzy, psycholodzy, politycy, dziennikarze i przedstawiciele Kościoła. To zainteresowanie ma charakter nie tylko naukowy i nie zawsze jego efektem jest wartościowa publikacja. Zdarza się, że badacz popełnia błąd już na etapie przygotowań, zbyt swobodnie uogólniając swoje tezy.

Ze względu na specyfikę badanej grupy istotne jest zastosowań ie różnych technik badawczych, ponieważ problemem, przed jakim staje współczesny badacz kultury romskiej jest to, że nie dla wszystkich respondentów rozmowa jest tak samo ważna, jak dla badacza¹. Niektórzy Romowie szybko zniechęcają się do rozmowy, uważając poruszane sprawy za mało istotne. Nie nowym problemem jest hermetyczność społeczności romskich. Niechęć do ujawniania tajemnic grupy własnej przez Romów (Cyganów) zawsze była skutecznym hamulcem rozwoju cyganologii w Polsce.

Początki zainteresowań cyganologicznych w Polsce sięgają już XVI wieku. Z tego okresu pochodzą przyczynki literackie dotyczące Cyganów. Opisywały one sytuacje często dalekie od prawdy i w większości przypadków mówiły o pochodzeniu Cyganów. Pierwsze znane wzmianki o Cyganach zamieszczone zostały w następujących pracach: WorekJudaszów Sebastiana Klonowica,Kronika wszytkiegoświata Marcina Bielskiego oraz Historia narodu polskiego Adama Naruszewicza².

1

W swoich badaniach terenowych, przeprowadzonych w latach 1998-2002, podstawową techniką uczyniłam wywiad swobodny. Jednocześnie prowadziłam — główmie na cmentarzach — obserwację uczestniczącą i nieuczestniczącą. Szczególnym okresem natężenia obserwacji były okresy świąteczne

1    okołoświąteczne, tzn. Boże Narodzenie, Nowy Rok, Wielkanoc, Boże Ciało oraz kolejna rocznica śmierci danego członka badanei społeczności. Niezwykle istotne okazało się zebranie ikonografii, a przede wszystkim nagrań wideo umożliwiających skonfrontowanie uzyskanych w' czasie wywiadów' informacji o zwyczajach Romów z ich faktycznymi zachowaniami. W czasie badań terenowych udało mi się uzyskać 136 wywiadów', 57 obserwacji, 11 zapisów'wideo z uroczystości rodzinnych i 170 fotografii (groby). Część z nich została zakw^ralifikow^rana do niniejszej analizy. Ponadto zostało przeprowadzonych wiele rozmów nieformalnych, po których został ślad w postaci notatek.

2

   F. S. Klonowie, Worek Judaszów, b. m., u Sternackiego 1588; M. Bielski, Kronika wszytkiego swyata,